علت و علائم از کار افتادن کلیه (نارسایی کلیه)

حتماً شما هم اصطلاح از کار افتادن کلیه را شنیده‌اید. در واقع کلیه‌ها یک جفت اندام هستند که در ناحیه کمر قرار دارند. یک کلیه در هر طرف ستون فقرات انسان قرار دارد که خون را فیلتر می‌کنند و سموم را از بدن خارج می‌کنند. این سموم به مثانه می‌روند و با ادرار دفع می‌شوند اما زمانی که کلیه قادر به انجام تصفیه کافی مواد زائد از خون نباشد از نظر پزشکی، فرد دچار نارسایی حاد کلیه شده است.

در این مقاله قصد داریم علائم از کار افتادن کلیه، نحوه تشخیص آن و راه‌های پیشگیری از این بیماری را مرور کنیم.

کلیه‌ها چه کار می‌کنند؟

کلیه‌های شما اندام‌های لوبیایی شکلی به اندازه مشت شما هستند. آن‌ها زیر قفسه سینه شما، به سمت کمر قرار دارند. اکثر مردم دو کلیه دارند، اما شما می‌توانید تنها با یک کلیه خوب زندگی کنید تا زمانی که درست کار کند.

کلیه‌ها چندین کار دارند که یکی از مهم‌ترین کارها کمک به بدن برای دفع سموم است و هنگامی که شما به بیماری کلیه دچار شوید یا در کل این اندام به درستی کار نکند، مواد زائد در بدن جمع می‌شود. در نهایت بدون درمان می‌میرد؛ البته بسیاری از افراد می‌توانند نارسایی کلیه را با درمان مناسب مدیریت کنند.

علائم از کار افتادن کلیه چیست؟

اگر آسیب کلیه به کندی پیشرفت کند، علائم از کار افتادن کلیه به مرور زمان ایجاد می‌شود. از دست دادن عملکرد کلیه می‌تواند باعث تجمع مایعات یا مواد زائد بدن یا مشکلات الکترولیت شود که بسته به شدت آن، علائم زیر مشاهده می‌شود:

• حالت تهوع
• استفراغ
• از دست دادن اشتها
• خستگی و ضعف
• مشکلات خواب
• کم و بیش ادرار کردن
• کاهش تیزبینی ذهنی
• گرفتگی عضلات
• تورم پا و مچ پا
• پوست خشک و خارش‌دار
• فشار خون بالا (فشار خون بالا) که کنترل آن دشوار است
• تنگی نفس، اگر مایع در ریه‌ها جمع شود
• درد قفسه سینه، اگر مایع در اطراف دیواره قلب جمع شود

به طور کلی، نارسایی کلیه دارای 5 مرحله است که در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌کند و بنا به اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، حدود 90 درصد از افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه نمی‌دانند که به آن مبتلا هستند اما با پیشرفت بیماری کلیوی، علائم از کار افتادن کلیه شامل موارد زیر خواهد بود:

• کاهش مقدار ادرار
• تورم پاها، مچ پاها و پاها به دلیل احتباس مایعات ناشی از نارسایی کلیه‌ها در دفع ضایعات آب
• تنگی نفس غیر قابل توضیح
• خواب آلودگی یا خستگی بیش از حد
• حالت تهوع مداوم
• گیجی
• درد یا فشار در قفسه سینه
• تشنج
• کما

همانگونه که گفته شد، علائم اولیه بیماری کلیوی، اغلب غیراختصاصی هستند یعنی وجود این علائم به معنای ابتلای صد در صدی به نارسایی کلیه نیست و ممکن است بیماری دیگری منجر به بروز این علائم شده باشد اما از آنجایی که کلیه‌ها عضو بسیار حساس و حیاتی برای انسان محسوب می‌شود؛ بهتر است با مشاهده این علائم به ویژه در صورت تکرار برای تشخیص از کار افتادن کلیه به دنبال پیگیری‌های پزشکی و مراقبت‌های اورژانسی باشید.

علل نارسایی کلیه

به گفته بنیاد ملی کلیه، دو عامل شایع فشار خون بالا و دیابت از اصلی‌ترین فاکتورهای ریسک ابتلا هستند اما نارسایی کلیه می‌تواند نتیجه شرایط یا علل مختلفی باشد و از آنجا که تشخیص از کار افتادن کلیه کار آسانی نیست؛ بنابراین بهتر است بدانیم که دلایلی که باعث بیماری مزمن کلیه می‌شوند، عبارت‌اند از:

• دیابت نوع 1 یا نوع 2 +(مراقبت از کلیه در بیماران دیابتی)
• فشار خون بالا
• گلومرولونفریت، التهاب واحدهای فیلتر کننده کلیه (گلومرول)
• نفریت بینابینی، التهاب لوله‌های کلیه و ساختارهای اطراف آن
• بیماری‌های ارثی کلیوی یل پلی کیستیک
• انسداد طولانی مدت مجاری ادراری
• ریفلاکس مجرای ادراری
• عفونت مکرر کلیه که پیلونفریت نیز نامیده می‌شود. + (عفونت کلیه چیست؟)

همچنین دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی (قلبی عروقی)، سیگار کشیدن، چاقی، سابقه خانوادگی بیماری کلیوی، ساختار غیر طبیعی کلیه، سن بالاتر و استفاده مکرر از داروهایی که می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند؛ عواملی هستند که می‌توانند خطر ابتلا به بیماری مزمن کلیه را افزایش دهند.

برای پیشگیری از نارسایی کلیه بهتر است، عوامل خطر ابتلا را بشناسیم و در صورت داشتن عوامل ابتلا، توجه بیشتری به علائم و نشانه‌ها داشته باشیم چراکه تشخیص زودهنگام بیماری، کمک شایانی به روند درمان آن می‌کند.

پیشگیری از ابتلا به نارسایی کلیه

پیشگیری از نارسایی کلیه با هوشیاری خود فرد به خوبی قابل انجام است چراکه در مورد این بیماری، علل و علائم به دقت بررسی و مشخص شده و فرد با شناخت جسم و دقت در وضعیت جسمانی می‌تواند تا حد زیادی حتی با داشتن عوامل خطرآفرین نیز از ابتلا به بیماری جلوگیری کند.

به طور کلی برای حفظ سلامت کلیه‌ها و داشتن بالاترین عملکرد و همچنین پیشگیری از نارسایی کلیه، راهکارهای زیر توصیه می‌شود:

• دستورالعمل‌های مربوط به داروهای بدون نسخه را دنبال کنید: هنگام استفاده از مسکن‌های بدون نسخه، مانند آسپرین، ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) و استامینوفن (تیلنول)، دستورالعمل‌های روی بسته را دنبال کنید. مصرف بیش از حد مسکن‌ها برای مدت طولانی می‌تواند منجر به آسیب کلیه شود.
• وزن سالم را حفظ کنید: اگر وزن مناسبی دارید، آن را با فعالیت بدنی در بیشتر روزهای هفته حفظ کنید. اگر نیاز به کاهش وزن دارید، با پزشک خود در مورد استراتژی‌های کاهش وزن سالم صحبت کنید.
• سیگار نکشید: سیگار کشیدن می‌تواند به کلیه‌های شما آسیب برساند و آسیب کلیوی موجود را بدتر کند. اگر سیگاری هستید، با پزشک خود در مورد راهکارهای ترک سیگار صحبت کنید. گروه‌های حمایتی، مشاوره و داروها همگی می‌توانند به شما کمک کنند تا این کار را متوقف کنید.
• شرایط پزشکی خود را با کمک پزشک خود مدیریت کنید: اگر بیماری یا شرایطی دارید که خطر ابتلا به بیماری کلیوی را افزایش می‌دهد، با پزشک خود برای کنترل آن‌ها همکاری کنید. از پزشک خود در مورد آزمایش‌ها برای بررسی علائم آسیب کلیه بپرسید.
• سبک زندگی سالم را در اولویت قرار دهید. فعال باشید و یک رژیم غذایی معقول و متعادل داشته باشید و از نوشیدن الکل اجتناب کنید.

کلیه‌های شما با خلاص شدن از شر مواد زائد و مایعات اضافی، یک کار مهم در بدن شما انجام می‌دهند. اگر نارسایی کلیه دارید، کلیه‌های شما دیگر به طور مؤثر کار نمی‌کنند. درمان بیماری مزمن کلیوی بر کاهش سرعت پیشرفت آسیب کلیه متمرکز است که معمولاً با کنترل علت انجام می‌شود.

فراموش نکنید که بیماری کلیه مراحل مختلفی دارد که در اغلب موارد با کنترل علت بهبود پیدا می‌کند اما بیماری مزمن کلیه می‌تواند به نارسایی کلیه در مرحله نهایی پیشرفت کند که بدون فیلتر مصنوعی (دیالیز) یا پیوند کلیه کشنده است پس اگر در عملکرد کلیه خود اختلالی احساس می‌کنید بهتر است موضوع را جدی بگیرید و تحت مراقبت پزشکی باشید.