جراحی قلب باز چیست؟

در این مقاله قصد داریم در مورد جراحی قلب باز صحبت کنیم و از نزدیک با مفهوم جراحی قلب باز و پروسه این عمل آشنا شویم. جراحی یا عمل قلب باز به هر نوع جراحی گفته می‌شود که در طی آن قفسه سینه باز می‌شود و سپس تغییراتی در وضعیت عضلات، دریچه‌ها یا شریان‌های قلب انجام شود.

با توجه به منبع مورد اعتماد موسسه ملی قلب، ریه و خون (NHLBI)، پیوند بای پس عروق کرونر (CABG) رایج‌ترین نوع جراحی قلب است که در بزرگسالان انجام می‌شود. در طی این جراحی، یک شریان یا ورید سالم به یک شریان کرونری مسدود شده پیوند می‌شود. این پیوند به شریان پیوند داده شده اجازه می‌دهد تا شریان مسدود شده را اصطلاحاً بای پس کرده و خون تازه را به قلب برساند.

جراحی قلب باز گاهی اوقات جراحی قلب سنتی نیز نامیده می‌شود، چرا که امروزه بسیاری از روش‌های جدید برای جراحی قلب با تنها چند برش کوچک و دقیق انجام می‌شود. امروزه و با پیشرفت تکنولوژی و فناوری‌ها، برش‌های بزرگ و عمقی جای خود را به برش‌های دقیق و کوچک داده‌اند.

چه زمانی نیاز به عمل قلب باز احساس می‌شود؟

جراحی یا عمل قلب باز ممکن است برای انجام CABG انجام شود. پیوند بای پس عروق کرونر ممکن است برای افراد مبتلا به بیماری عروق کرونر قلب ضروری باشد. بیماری عروق کرونر قلب زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی که خون و اکسیژن را به عضله قلب می‌رسانند باریک و سفت می‌شوند. این حالت همچنین تحت عنوان سخت شدن شریان‌ها نیز شناخته می‌شود.

سخت شدن شریان زمانی اتفاق می‌افتد که مواد چرب، پلاک‌هایی را روی دیواره عروق کرونر تشکیل می‌دهند. این پلاک شریان‌ها را باریک کرده و عبور خون را دشوار می‌سازند. وقتی خون نتواند به‌درستی به سمت قلب جریان یابد، فرد در معرض خطر بالای حمله قلبی قرار خواهد گرفت و به‌وضوح این حالت را حس خواهد کرد.

در حالت کلی، جراحی قلب باز در موارد زیر نیز انجام می‌شود:

• گشاد کردن یا بای پس (جایگزین) کردن دریچه‌های قلب، که به خون اجازه می‌دهد مانند روز اول جریان پیدا کرده و از قلب عبور کند
• ترمیم کردن نواحی آسیب‌دیده یا غیرطبیعی قلب
• کاشتن وسایل پزشکی برای کمک به ضربان صحیح و منظم قلب
• جایگزینی قلب آسیب‌دیده با قلب اهدایی (عمل پیوند قلب)

انواع عمل یا جراحی قلب باز

انواع جراحی قلب باز به 2 روش زیر است:

1. عمل قلب باز با استفاده از پمپ قلبی ریوی (On-pump):

در این روش دستگاه بای پس قلب-ریه به قلب متصل می‌شود و به‌طور موقت وظیفه قلب و ریه‌ها را بر عهده می‌گیرد، چرا که قفسه سینه بیمار باز شده است، استخوان جناغ بریده شده است و قلب برای پیوند باید دقایقی را به خواب رفته و ضربان نداشته باشد. در طول مدت زمانی که قلب به خواب رفته است (با استفاده از پتاسیم)، وظیفه خون‌رسانی به بدن و مغز برعهده این پمپ خواهد بود. جراح قلبی که نمی‌تپد و جریان خون ندارد، بسیار راحت‌تر و سریع‌تر انجام می‌شود. پس از جراحی، جراح پمپ را قطع می‌کند و قلب دوباره شروع به کار خواهد کرد.

2. عمل قلب باز بدون استفاده از پمپ (Off-pump):

جراحی بای پس بدون استفاده از پمپ روی قلبی انجام می‌شود که به خواب نرفته است و وظیفه خون‌رسانی به بدن را خود برعهده دارد. این روش فقط برای جراحی بای پس عروق کرونر استفاده می‌شود. مزیت این روش دوران نقاهت کمتر و راحت‌تر بیمار است و مدت زمان بستری بودن بیمار در ICU را کاهش می‌دهد.

روند انجام جراحی قلب باز چگونه است؟

عمل CABG از سه تا شش ساعت طول می‌کشد. به‌طور کلی در هر عمل قلب باز، مراحل اساسی و ضروری زیر انجام می‌شود:

• به بیمار بی‌هوشی عمومی داده می‌شود. این بی‌هوشی عمومی به خواب رفتن بیمار و عدم تحمل درد شدید توسط وی را تضمین می‌کند.
• جراح یک برش ۸ تا ۱۰ اینچی در قفسه سینه ایجاد می‌کند.
• جراح تمام یا بخشی از استخوان سینه بیمار را برش می‌دهد تا دسترسی مناسبی به قلب بیمار داشته باشد.
• هنگامی که قلب بیمار در دسترس و قابل مشاهده است، بیمار به دستگاه بای پس قلب-ریه (پمپ قلبی ریوی) متصل شود. این دستگاه، قلب را از مدار گردش خون خارج می‌کند تا جراح بتواند تغییرات لازم و مدنظر خود را اعمال کند. برخی از روش‌های جدیدتر عمل قلب باز، از این دستگاه استفاده نمی‌کنند.
• جراح از یک ورید یا شریان سالم برای ایجاد یک مسیر جدید در اطراف شریان مسدود شده استفاده می‌کند (بای پس کردن).
• در ین مرحله عمل جراحی قلب باز به اتمام رسیده است. جراح استخوان سینه را پیوند می‌زند.
• برش اصلی ۸ الی ۱۰ اینچی دوخته می‌شود.

در برخی موارد، برای افراد در معرض خطر، مانند افرادی که چندین عمل جراحی داشته‌اند یا افرادی که در سنین بالا باید تحت عمل قلب باز قرار بگیرند، آبکاری استرنوم انجام می‌شود. آبکاری استرنال زمانی موردنیاز است که استخوان سینه بیمار پس از عمل جراحی قلب باز، با استفاده از صفحات تیتانیومی‌کوچک دوباره به هم پیوند داده می‌شوند.

اگر علائم بیماری‌های قلبی می‌توانید از خدمت نوار قلب در منزل استفاده کنید یا با استفاده از خدمت ویزیت پزشک در منزل موسسه توانبخش به بررسی هرچه سریعتر علائم خود اقدام کنید.

چگونه باید برای جراحی قلب باز آماده شوم؟

برای آماده شدن برای عمل جراحی قلب باز، باید توصیه‌های پزشک و جراح قلب خود را در مورد موارد زیر به دقت دنبال کنید:

• داروها: ممکن است لازم باشد یک یا دو هفته قبل از جراحی مصرف برخی داروها را قطع کنید. افراد مختلفی از داروهای رقیق‌کننده‌های خون (آسپرین، وارفارین یا سایر داروهایی که از لخته شدن خون و سکته‌های مغزی جلوگیری می‌کنند) و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده می‌کنند. این داروها می‌توانند خطر خونریزی و لخته نشدن خون بعد از عمل جراحی را افزایش دهند. بنابراین، بنا بر توصیه پزشک، مصرف این داروها باید از چند روز قبل از عمل جراحی قلب باز، قطع شوند.
• غذا و نوشیدنی: تیم مراقبت‌های بهداشتی و کادر جراحی از شما می‌خواهند قبل از جراحی روزه بگیرید (چیزی نخورید و ننوشید). بی‌هوشی با معده خالی به‌مراتب بی‌خطرتر است و کار پزشک را راحت‌تر می‌کند.
• سیگار و الکل: از چند روز قبل از عمل قلب باز، مصرف الکل را کاهش دهید و سیگار را ترک کنید. هر دوی این عوامل می‌توانند روند بهبودی شما پس از جراحی قلب باز را کاهش داده و خطر عوارض و مدت زمان دوران نقاهت را افزایش دهند.

خطرات و عوارضی که فرد بیمار را پس از عمل قلب باز تهدید میکنند چیست؟

خطرات و عوارض جراحی قلب باز که بیمار را تهدید می‌کنند، در حالت کلی عبارت‌اند از:

• عفونت زخم قفسه سینه (این عفونت در بیماران مبتلا به چاقی و دیابت یا کسانی که قبلاً CABG داشته‌اند شایع‌تر است.)
• حمله قلبی یا سکته مغزی
• ضربان قلب نامنظم
• نارسایی کلیه یا ریه
• درد قفسه سینه
• تب خفیف
• از دست دادن حافظه
• مرگ
• ایجاد لخته خون
• از دست دادن خون و نیاز به تزریق خون
• مشکلات تنفسی
• پنومونی

به گفته مرکز قلب و عروق در دانشگاه پزشکی شیکاگو، استفاده از دستگاه بای پس قلب-ریه (پمپ قلبی ریوی) با افزایش خطرات و عوارض ذکرشده همراه است. سکته مغزی و مشکلات عصبی، در هنگام استفاده از پمپ قلب در کمین بیماران است.

رسیدگی و مراقبت‌های پس از جراحی قلب باز

نتیجه نهایی عمل و مدت زمان دوران نقاهت بیمار، تا حد بسیار زیادی به کیفیت گذراندن دوران نقاهت او بستگی دارد. مراقبت‌های خانگی بلافاصله پس از عمل قلب باز و انتقال بیمار به خانه باید شروع شوند.

مراقبت از ناحیه برش خورده و بخیه شده

مراقبت از قسمت برش خورده قفسه سینه بسیار مهم است. همواره محل برش خورده سینه را گرم و خشک نگه دارید و دست‌های خود را قبل و بعد از لمس آن بشویید. اگر قسمت برش خورده به خوبی بهبود می‌یابد، می‌توانید دوش بگیرید. دوش گرفتن با آب گرم (نه داغ) نباید بیشتر از ۱۰ دقیقه به طول بکشد. مراقب باشید تا محل برش مستقیماً با آب برخورد نکند. همچنین مهم است که به‌طور منظم محل برش خورده و بخیه‌ها را بررسی کنید تا دچار عفونت نشده باشند. مراحل بررسی زخم قفسه سینه به شرح زیر است:

• افزایش زهکشی، ترشح یا باز شدن زخم و بخیه‌ها از محل برش
• قرمزی اطراف برش
• احساس گرما در امتداد خط برش
• تب

مدیریت درد

مدیریت درد نیز بسیار مهم است، زیرا می‌تواند سرعت بهبودی را افزایش داده و احتمال عوارضی مانند لخته شدن خون یا ذات‌الریه را کاهش دهد. ممکن است درد عضلانی، گلو درد، درد در محل برش یا درد ناشی از لوله‌های قفسه سینه را احساس کنید. داروهای ضد درد تجویز شده توسط پزشک را سر موقع مصرف کنید. برخی از پزشکان مصرف داروهای ضد درد را هم قبل از فعالیت بدنی و هم قبل از خواب توصیه می‌کنند.

به اندازه کافی بخوابید

برخی از بیماران پس از جراحی قلب باز دچار مشکل خواب می‌شوند؛ اما مهم است که تا حد امکان استراحت کرده و خواب کافی داشته باشید. برای داشتن خواب بهتر، می‌توانید کارهای زیر را انجام دهید:

• داروی مسکن خود را نیم ساعت قبل از خواب مصرف کنید. این داروها حاوی مقداری خواب‌آور هستند.
• از بالش‌هایی استفاده کنید که فشار عضلانی را کاهش می‌دهند.
• از مصرف کافئین و نوشیدن‌های انرژی‌زا بخصوص در ساعات پایانی شب اجتناب کنید.

توانبخشی

اکثر افرادی که CABG داشته‌اند، باید در یک برنامه توانبخشی ساختاریافته و جامع شرکت کنند. این کار معمولاً به‌صورت سرپایی با چندین بار ویزیت در هفته انجام می‌شود. فعالیت‌های برنامه توانبخشی شامل ورزش، کاهش عوامل خطر و مقابله با استرس، اضطراب و افسردگی است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر هرکدام از موارد زیر را تجربه کردید، سریعاً با پزشک مشورت کنید:

• درد قفسه سینه؛ به غیر از ناراحتی طبیعی در محل برش
• تب
• تهوع و استفراغ
• تنگی نفس
• علائم عفونت در محل جراحی، مانند ترشح مایعات و قرمزی
• گفتار نامفهوم یا سایر علائم سکته مغزی

خدمات مراقبت و رسیدگی به افراد پس انجام عمل قلب در توانبخش

در این مطلب با انواع و چگونگی انجام جراحی قلب باز آشنا شدیم. متوجه شدیم که نتیجه نهایی عمل و مدت زمان دوران نقاهت بیمار، تا حد بسیار زیادی به کیفیت گذراندن دوران نقاهت او بستگی دارد و مراقبت‌های خانگی بلافاصله پس از عمل قلب باز و انتقال بیمار به خانه باید شروع شوند.

موسسه پرستاری توانبخش با بیش از 20 سال سابقه و داشتن شناسه ملی و مجوز های مربوطه ار مراجع ذی‌ربط به خدمت پرستار بیمار در بیمارستان و پرستار بیمار در منزل می‌پردازد که شما می‌توانید به راحتی با تماس با کارشناسان این موسسه از خدمات آن‌ها استفاده کنید.