سکته مغزی چیست؟ (استروک مغزی)

سکته مغزی یکی از بیماری‌هایی است که سالانه افرادی زیادی را درگیر می‌کند. آمارها نشان داده که در سال 2020 از هر 6 مرگ، یکی به‌خاطر سکته مغزی بوده است.  به طور کل، این بیماری بر اثر نرسیدن جریان خون به مغز اتفاق می‌افتد و در اکثر مواقع هم به مرگ ختم نمی‌شود.

در این مقاله قصد داریم تا به بررسی سکته مغزی، علت‌های بروز این بیماری و راه‌های پیشگیری از آن بپردازیم و روش‌های درمان سکته مغزی را بررسی کنیم.

اگر شما هم در مورد این بیماری کنجکاو هستید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله را بادقت بخوانید.

انواع سکته مغزی

درست است که سکته مغزی به‌خاطر نرسیدن خون و اکسیژن به مغز اتفاق می‌افتد، اما عوامل ایجاد این اختلال، مختلف هستند.

1.سکته مغزی ایسکمیک  (Ischemic stroke)

این نوع از سکته، بر اثر بسته‌شدن رگ اتفاق می‌افتد و به همین خاطر به آن “سکته انسدادی” نیز گفته می‌شود. برخی از مواقع ممکن است دیواره رگ بر اثر تجمع چربی مسدود شود یا یک لخته خون، رگ را ببندد و مانع از عبور جریان خون شود که در این صورت، سکته ایسکمیک اتفاق می‌افتد.

بیش از 80 درصد سکته‌های مغزی، از این نوع هستند و اغلب هم به دلیل سبک زندگی ناسالم رخ می‌دهند.

اگر یک لخته خون در خود مغز ایجاد شده باشد و باعث سکته شود، در اصطلاح علمی به آن ترومبوتیک می‌گویند و اگر این لخته خون از سایر نقاط بدن به مغز رسیده باشد، آمبولی گفته می‌شود.

2. حمله ایسکمیک گذرا (Transient ischemic attack)

سکته مغزی گذرا هم بر اثر مسدود شدن رگ اتفاق می‌افتد و می‌توان دلیل آن یک بافت چربی یا لخته خون باشد. تنها تفاوت آن با سکته ایسکمیک، موقتی یا گذرا بودن آن است.

فکر کنید که مسیر رگ بر اثر تجمع چربی، کوچک شده باشد. در این میان ناگهان یک لخته خون یا بافت چربی، همراه با خون به این بخش می‌رسد و گیر می‌کند. در این شرایط، جریان خون و اکسیژن رسانی به صورت ناگهانی متوقف می‌شود و عملکرد مغز با اختلال مواجه خواهد شد.

یک عامل خارجی یا فشار جریان خون، باعث می‌شود که این چربی یا لخته از گذرگاه عبور کند و مجدداً شرایط به حالت عادی برگردد.

این روند باعث شد که عملکرد مغز با مشکل مواجه شود و در واقع سکته خفیف یا ایسکمیک گذرا اتفاق بیفتد.

3.سکته مغزی هموراژیک (Hemorrhagic stroke)

این نوع از سکته، بر اثر پاره شدن جداره ر‌گ‌های مغز اتفاق می‌افتد. در این مشکل، خون از رگ‌ها خارج می‌شود و بر روی سلول‌های مغز نشت می‌کند. جریان خون باعث از بین رفت سلول‌ها خواهد شد و متأسفانه در شرایط حاد، باعث فوت فرد می‌شود.

خون‌ریزی می‌تواند در بخش‌های مختلفی از مغز اتفاق بیفتد و آسیب‌های متفاوتی را نیز به دنبال داشته باشد.

علت بروز سکته مغزی چیست؟

همان‌طور که در بخش سکته مغزی چیست؟ هم به آن اشاره کردیم، این بیماری بر اثر نرسیدن جریان خون و اکسیژن به مغز اتفاق می‌افتد. این مشکل برگرفته از اختلالاتی همچون انسداد یا پارگی عروق خونی مغز است.

عواملی مانند سبک زندگی ناسالم، استرس، مشکلات مادرزادی، تصادف و ضربه به سر، بیماری‌هایی مانند دیابت، چربی و… باعث ایجاد این مشکل می‌شوند و از مهم‌ترین علت‌ سکته مغزی هستند.

مطالب مرتبط: علت و علائم خونریزی مغزی

چه کسانی در معرض سکته مغزی قرار دارند؟

طبیعتاً باتوجه‌به علت‌های این بیماری، برخی از افراد، بیشتر در معرض سکته مغزی قرار می‌گیرند که شامل موارد زیر هستند.

• افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی
• فردی که در خانواده آنها سابقه بیماری‌های مرتبط با مغز و سکته مغزی وجود داشته
• مردان و زنان بالای 55 سال
• کسانی که دچار اضافه‌وزن هستند
• افراد دارای چربی، دیابت و فشارخون
• اشخاصی که به مشروبات الکلی و مواد مخدر اعتیاد دارند

علائم استروک مغزی

مغز به‌عنوان مرکز فرمان بدن، تمام فعالیت‌های ما را کنترل می‌کند؛ بنابراین هر اِشکالی در مغز می‌تواند فعالیت یک بخش از بدن را با اختلال مواجه کند.

این بیماری به درمان فوری نیاز دارد تا از مرگ و عوارض عمیق آن جلوگیری شود. شناخت علائم استروک مغزی و اقدام فوری بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

در صورت مشاهده هرکدام از علائم زیر خیلی فوری با اورژانس تماس بگیرید و یا درخواست کمک کنید.

• لکنت زبان (درصورتی‌که فرد از قبل این مشکل را نداشته است)
• اختلال بینایی (دوبینی، تاری یا سیاه شدن دید در یک یا هر دو چشم)
• فلج شدن صورت
• بی حس شدن یا احساس ضعف در یک طرف بدن، بازو، پا و صورت
• سردرد شدید و ناگهانی که دلیلی ندارد
• سرگیجه
• ازدست‌دادن تعادل و هماهنگی بدن
• مشکل در راه رفتن
• تشنج
• حالت تهوع و استفراغ بدون دلیل
• مشکل در صحبت‌کردن و فهمیدن گفتار دیگران
• تغییر رفتار ناگهانی مانند بی‌قراری، سردرگمی و عدم پاسخگویی

راه‌های پیشگیری از سکته مغزی

احتمالاً باتوجه‌به علت‌های بروز استروک مغزی، می‌توانید راه‌های پیشگیری از آن را نیز تشخیص دهید. در این قسمت از مقاله، توصیه‌هایی را ارائه می‌کنیم که در پیشگیری از سکته مغزی مؤثر هستند.

1. از مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی، به‌شدت دوری کنید.
2. در صورت داشتن اضافه‌وزن، سعی کنید تا از روش‌های استاندارد، این مشکل را بر طرف کنید.
3. از مصرف فست‌فود، خوراکی‌های چرب، شور و قندی، خودداری کرده و غذاهای سالم را جایگزین کنید.
4. یک ورزش استاندارد مانند پیاده‌روی را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
5. از مصرف دخانیات (سیگار، قلیان و …) دوری کنید
6. تاحدامکان از استرس و فشارهای عصبی، دور بمانید
7. خواب کافی داشته باشید
8. اگر دچار بیماری‌هایی مثل دیابت، فشارخون یا چربی هستید، حتماً تحت‌نظر یک پزشک متخصص باشید.

راه‌های تشخیص سکته مغزی

تشخیص دقیق سکته مغزی، نیاز به دستگاه‌های پیشرفته عکس‌برداری دارد که در ادامه تعدادی از آنها را معرفی می‌کنیم.

• سی‌تی‌اسکن یا توموگرافی کامپیوتری: در این روش با استفاده از اشعه ایکس، تصاویر واضح و دقیقی از مغز گرفته می‌شود که می‌تواند سکته مغزی و علت به‌وجودآمدن آن (انسداد یا پارگی) را نشان دهد.
• MRI یا تصویربرداری تشدید مغناطیسی: در تصویربرداری مغناطیسی، به کمک آهن‌ربا و امواج رادیویی، تصاویری را از مغز ایجاد می‌کنند. نوع تشخیص در این روش هم بسیار قدرتمند است و به‌خوبی می‌تواند تغییرات بافت مغز و آسیب به سلول‌های مغز را شناسایی کند.
• آنژیوگرافی مغز: در روش آنژیوگرافی مغز، با تزریق یک محلول رنگی ویژه و اشعه ایکس، مسیر جریان خون در مغز را با کمک یک مونیتور، بررسی می‌کنند تا نقطه‌ی دارای انسداد یا پارگی شناسایی شود.
• دستگاه‌های تصویربرداری مدرن: دستگاه‌های تصویربرداری از عروق، به‌سرعت در حال پیشرفت هستند. به‌عنوان‌مثال، MRI ‌های مدرن تا 2 برابر سرعت تشخیص را افزایش می‌دهند که می‌توان باعث اقدامات فوری و سلامت بیشتر بیمار شود.
  هر دستگاه تصویربرداری که برای بررسی عروق خونی باریک در گردن و مغز مناسب باشد، به تشخیص سکته مغزی کمک می‌کند.
• سایر روش‌های تشخیصی: ممکن است یک پزشک برای بررسی دقیق‌تر، از آزمایش خون، سونوگرافی داپلر، نوار مغز و تست‌های ABR نیز استفاده کند.

نحوه درمان سکته مغزی چیست؟

درست است که این بیماری، به‌عنوان پنجمین دلیل مرگ در دنیا شناخته می‌شود، اما تنها یک‌چهارم از افراد درگیر شده، با مرگ مواجه می‌شوند. در 75 درصد از مواقع، فرد به زندگی خود ادامه می‌دهد و برای درمان تلاش می‌کند.

از دو روش مختلف، برای درمان سکته مغزی استفاده می‌شود که شامل موارد زیر هستند.

1. درمان‌های فوری: درمان‌های فوری برای نجات بیمار به کار می‌روند تا علائم اولیه را رفع کنند. مانند تزریق TPA و جراحی
2. درمان‌های درازمدت: این درمان‌ها معمولاً برای ازبین‌بردن علائم و عوارض پس از بیماری به کار می‌روند که شامل درمان‌های توان‌بخشی مثل فیزیوتراپی، دارودرمانی، گفتاردرمانی، کاردرمانی و … است.

توان بخشی و مراقبت‌های فردی که سکته مغزی کرده است

افرادی که سکته مغزی را تجربه می‌کنند، ممکن است دچار مشکلات و عوارض جزئی یا شدیدی شوند. اقدام به موقع برای شروع درمان‌های توانبخشی، به بهبود سریع‌تر و رفع مشکلات ایجاد شده، کمک می‌کند.

بعد از سکته مغزی، بجز تغییر در سبک زندگی، فرد باید درمان‌های توان بخشی را آغاز کند. بسیاری از این تمرینات در خانه انجام می‌شوند، اما تحت نظر متخصص صورت می‌گیرند.

مثلاً گاهی فرد باید برای خدمات فیزیوتراپی به یک مرکز درمانی مراجعه کند، اما ادامه تمرینات را در خانه و به کمک یک فرد دیگر انجام دهد. این مسئله در مورد سایر درمان‌های توان بخشی نیز صدق می‌کند و باعث سرعت بخشیدن به روند درمان خواهد شد.

کمک‌گرفتن از یک مرکز معتبر و افراد حرفه‌ای که شما را در این مسیر همراهی کنند، بسیار مؤثر است.

خدمات مراقبت از افرادی که در خطر سکته مغزی هستند در توان بخش

مراقبت‌های فردی و استفاده از درمان‌های توان بخشی مغزی، بزرگ‌ترین کمکی است که می‌توان به افراد بیمار ارائه داد و نتایج مثبت بزرگی را گرفت.

مجموعه توان بخش با استفاده امکانات پیشرفته و کادر حرفه‌ای خود، این آمادگی را دارد تا بهترین روش‌های مراقبتی و درمانی برای افراد مبتلا به سکته مغزی را ارائه دهد.

اگر شما هم فردی هستید که به استفاده از خدمات توان بخشی و مراقبت فردی ما نیاز دارید، کافی است قبل از هر اقدامی، به‌صورت رایگان با مشاوران مرکز توان بخش تماس گرفته و سؤالات خود را در این زمینه بپرسید.

ما در توان بخش، آماده پاسخگویی رایگان به شما عزیزان هستیم.