علائم ام اس

مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک اختلال پیشرونده و با واسطه ایمنی است. این بدان معناست که سیستمی که برای حفظ سلامت بدن شما طراحی شده است، به اشتباه به قسمت‌هایی از بدن شما حمله می‌کند که مضر نیستند. پوشش محافظ سلول‌های عصبی آسیب‌دیده است که منجر به کاهش عملکرد مغز و نخاع می‌شود.

ام اس یک بیماری با علائم غیرقابل پیش‌بینی است که می‌تواند شدت آن متفاوت باشد. در حالی‌ که برخی افراد دچار خستگی و بی‌حسی می‌شوند، موارد شدید ام اس می‌تواند باعث فلج، از دست دادن بینایی و کاهش عملکرد مغز شود.

ام اس یک بیماری مادام‌العمر است، اما می‌توان آن را مدیریت کرد و محققان به طور مداوم به دنبال درمان‌های موثرتر هستند. برای آگاهی از روش‌های درمان این بیماری به مقاله «درمان ام اس» مراجعه فرمایید. همچنین موسسه پرستاری توانبخش با پرسنل تخصصی در این زمینه خدمت پرستار بیمار ام اس را ارائه می‌دهد. برای پرسش هرگونه سوال در خصوص خدمات این مجموعه با مشاوران توانبخش در ارتباط باشید.

علت به وجود آمدن بیماری ام اس

اگر مبتلا به ام اس هستید، لایه محافظ میلین در اطراف برخی از رشته‌های عصبی مغز، عصب بینایی و نخاع آسیب می‌بیند.

تصور می‌شود که این آسیب نتیجه حمله سیستم ایمنی است. محققان فکر می‌کنند ممکن است یک محرک محیطی مانند یک ویروس یا سم وجود داشته باشد که باعث حمله سیستم ایمنی می‌شود.

همان‌طور که سیستم ایمنی بدن شما به میلین حمله می‌کند، باعث دمیلیناسیون می‌شود. این می‌تواند با تشکیل لایه‌های جدید میلین رو به بهبودی باشد، اما التهاب مزمن می‌تواند منجر به بافت اسکار شود که می‌تواند منجر به اختلالات عصبی پایدار شود.

ام اس ارثی نیست، اما داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به ام اس خطر ابتلا به ام اس را اندکی افزایش می‌دهد.

علائم ام اس چیست‌؟

در ادامه علائم اولیه و علائم رایج ام اس را بیان می‌کنیم:

مطالب مرتبط: علائم ام اس در زنان

علائم اولیه ام اس

علائم اولیه مولتیپل اسکلروزیس (MS) عبارت‌اند از:

• مشکلات بینایی
• سوزن سوزن شدن و بی‌حسی
• درد و اسپاسم
• ضعف یا خستگی
• مشکلات تعادل یا سرگیجه
• مشکلات مثانه
• اختلال عملکرد جنسی
• مشکلات شناختی

برای برخی از افراد، اولین علائم ام اس ممکن است شامل سندرم جدا شده بالینی (CIS)، علائم عصبی باشد که حداقل 24 ساعت طول می‌کشد و نمی‌تواند با علت دیگری مرتبط باشد. این شامل چیزی است که دمیلیناسیون نامیده می‌شود که آسیب به میلین است، پوشش محافظی که به محافظت از سلول‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کند.

اگرچه CIS لزوماً منجر به ام اس نمی‌شود، اما می‌تواند یک نشانه اولیه باشد. علائم یک دوره CIS می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• نوریت بینایی: این آسیب به میلین عصب بینایی مربوط می‌گردد که ممکن است باعث مشکلات بینایی و درد چشم شود.
• علامت لرمیت: این وضعیت به‌دلیل یک ضایعه دمیلینه‌کننده در نخاع ایجاد می‌شود که باعث ایجاد احساس سوزن سوزن شدن یا شوک در پشت و گردن می‌گردد، به‌خصوص زمانی که گردن خود را به سمت پایین خم می‌کنید.
• میلیت عرضی: میلیت عرضی زمانی است که نخاع درگیر می‌شود و می‌تواند باعث ضعف عضلانی، بی‌حسی و سایر مسائل شود.

MRI گاهی اوقات می‌تواند ابزار مفیدی برای کمک به تعیین اینکه آیا فقط یک قسمت از CIS وجود داشته است یا چندین قسمت، که ممکن است نشان‌دهنده ام اس باشد.

علائم شایع ام اس

علائم اولیه ام اس ناشی از آسیب به پوشش عصب محافظ، میلین است. پزشکان می‌توانند با استفاده از دارو، کاردرمانی و فیزیوتراپی به شما در مدیریت این علائم کمک کنند.

در این قسمت برخی از علائم شایع ام اس را معرفی می‌کنیم:

مشکلات بینایی از علائم ام اس

مشکلات بینایی یکی از شایع‌ترین علائم ام اس است. التهاب عصب بینایی را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بینایی را مختل می‌کند. این می‌تواند باعث تاری دید یا از دست دادن بینایی شود. گاهی اوقات ممکن است اعصاب جمجمه یا ساقه مغز درگیر شوند که باعث مشکلات حرکتی چشم یا دوبینی می‌شود. این سه علامت بینایی رایج ام اس هستند:

• نوریت بینایی: التهاب عصب بینایی
• نیستاگموس: حرکت ناپایدار چشم که گاهی اوقات «مردمک جنبان» هم نامیده می‌شود.
• دیپلوپی: دوبینی

ممکن است بلافاصله متوجه مشکلات بینایی نشوید. در نوریت بینایی، درد هنگام نگاه کردن به بالا یا به یک طرف نیز می‌تواند همراه با کاهش بینایی باشد. راه‌های مختلفی برای مقابله با تغییرات بینایی مرتبط با ام اس وجود دارد.

سوزن سوزن شدن و بی حسی

ام اس بر اعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام بدن) تأثیر می‌گذارد. اعصاب حسی در طناب نخاعی می‌تواند تحت تاثیر دمیلینه شدن قرار گیرد و باعث کاهش حس در هنگام لمس چیزی شود که می‌تواند بر توانایی شما در راه رفتن یا انجام کارها با دست تأثیر بگذارد. شما همچنین می‌توانید پارستزی (احساساتی مانند بی‌حسی، سوزن سوزن شدن یا سوزش) داشته باشید.

احساس سوزن سوزن شدن و بی‌حسی یکی از رایج‌ترین علائم ام اس است. قسمت‌‌هایی از بدن که بی‌حس می‌شوند، عبارت‌اند از صورت، بازوها، پاها و انگشتان.

درد و اسپاسم عضلانی

درد مزمن و اسپاسم عضلانی غیرارادی نیز در بیماری ام اس، شایع است. درد می‌تواند نتیجه مستقیم دمیلینه‌شدن باشد.

درد ام اس می‌تواند شامل درد نوروپاتیک باشد. این درد حاد ناشی از ارسال اشتباه سیگنال به مغز است. این درد ممکن است شامل دیسستزی (احساس درد در اندام‌ها) باشد که باعث خارش، گزگز و احساسات مشابه می‌شود.

سفتی یا اسپاسم عضلانی (اسپاستیسیته) نیز از علائم ام اس که شایع است می‌باشد. ممکن است ماهیچه‌ها یا مفاصل سفت شده و همچنین حرکات غیرقابل کنترل و درد در اندام‌ها را تجربه کنید. اغلب پاها تحت تأثیر قرار می‌گیرند؛ اما کمردرد هم ممکن است رخ دهد.

نوع اسپاستیسیتی مرتبط با ام اس عبارت‌ است از:

• اسپاستیسیتی فلکسور که ماهیچه‌ها بسیار سفت می‌شوند به‌طوری که خم شده و صاف نمی‌شوند.
• اسپاستیسیتی اکستانسوری که در آن ماهیچه‌ها مشکل برعکس دارند؛ آن‌قدر سفت هستند که دست‌ها یا پاها صاف شده و خم نمی‌شوند.

گفتار نامفهوم و مشکل در بلع، به‌ویژه در مراحل حاد بیماری نیز ممکن است رخ دهد.

خستگی و ضعف بی دلیل از علائم بیماری ام اس

خستگی و ضعف بی دلیل بر بسیاری از افراد مبتلا به ام اس تأثیر می‌گذارد. خستگی اغلب به تعداد ضایعات در مغز و التهاب مربوط می‌شود. ضعف می‌تواند به دلیل آتروفی عضلانی (کوچک شدن ماهیچه‌ها در اثر کمبود یا استفاده) یا به دلیل دمیلین شدن اعصاب ایجاد شود.

خستگی مزمن زمانی رخ می‌دهد که اعصاب در ستون فقرات بدتر می‌شود. معمولاً خستگی به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و تا هفته‌ها قبل از بهبودی ادامه می‌یابد. این ضعف در ابتدا بیشتر در پاها مشهود است.

افراد مبتلا به ام اس ممکن است دچار خستگی متناوب، خستگی مکرر یا خستگی مزمن دائمی شوند. گاهی اوقات شانس تشخیص جداگانه سندرم خستگی مزمن برای افراد مبتلا به ام اس وجود دارد.

مشکلات تعادل و سرگیجه

سرگیجه و مشکلات هماهنگی و تعادل می‌تواند تحرک فرد مبتلا به ام اس را کاهش دهد. این می‌تواند به مشکلاتی در راه رفتن شما کمک کند. افراد مبتلا به ام اس اغلب احساس سبکی سر، سرگیجه یا گویی اطرافشان در حال چرخش است (سرگیجه) دارند، این علامت اغلب در هنگام ایستادن رخ می‌دهد، که هر کدام می‌تواند علائم ام اس باشد.

اختلال عملکرد مثانه و روده

مثانه ناکارآمد یکی دیگر از علائم ام اس است. این می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• تکرر ادرار
• میل شدید به ادرار کردن
• عدم توانایی در نگه داشتن ادرار
• ناتوانی در ادرار کردن (احتباس مثانه)

علائم مرتبط با ادرار اغلب قابل کنترل هستند. افراد مبتلا به ام اس کمتر دچار یبوست، اسهال یا از دست دادن کنترل روده می‌شوند.

اختلال عملکرد جنسی

برانگیختگی و عملکرد جنسی نیز می‌تواند برای افراد مبتلا به ام اس مشکل ساز باشد، زیرا از سیستم عصبی مرکزی – جایی که ام اس حمله می‌کند – شروع می‌شود. این می‌تواند ناشی از مشکلات جسمی با خستگی، اسپاسم یا علائم عاطفی ثانویه باشد.

مشکلات شناختی از علائم ام اس

بسیاری از مبتلایان به ام اس به‌ نوعی در عملکرد شناختی خود دچار مشکل می‌شوند. این می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• مشکلات حافظه
• مشکل در توجه
• مشکل تمرکز
• مشکل در سازماندهی

افسردگی و سایر مشکلات سلامت عاطفی هم ممکن است رخ دهد.

تغییرات در سلامت عاطفی

افسردگی اساسی در میان افراد مبتلا به ام اس رایج است. استرس‌های ام اس همچنین می‌تواند باعث تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی و به ندرت شرایطی به نام تأثیر شبه بلبار شود، این شامل حملات غیرقابل کنترل گریه و خنده است.

مقابله با علائم ام اس، همراه با مسائل مربوط به روابط یا خانواده، می‌تواند افسردگی و سایر اختلالات عاطفی را چالش‌برانگیزتر کند. گروه‌های پشتیبانی ام اس می‌توانند برای مقابله با این تغییرات مفید باشند.

انواع بیماری ام اس

بیماری ام اس را نمی‌توان بر اساس علائم فرد یا اندام‌های درگیر وی دسته‌بندی کرد، چرا که هیچ دو فرد مبتلا به این بیماری، علائم یکسان و مشترکی را تجربه نمی‌کنند. پزشکان در حالت کلی، بیماری ام اس را به ۴ مرحله مشخص تقسیم‌بندی کرده‌اند. پزشکان معتقد هستند که بیماری ام اس در چهار دوره رایج زیر اتفاق می‌افتد:

• سندرم جداشده بالینی (Clinically isolated syndrome)
• ام اس عودکننده – فروکش‌کننده (Relapsing-remitting MS)
• ام اس پیشرونده ثانویه (Secondary progressive MS)
• ام اس پیشرونده اولیه (Primary progressive MS)

چه چیزی علائم ام اس را بدتر می‌کند؟

چند حالت وجود دارد که می‌تواند علائم ام اس را تشدید کند. با این حال، در بیشتر موارد، افراد می‌توانند اقداماتی را برای کاهش این خطر انجام دهند. به‌عنوان مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن احتمال عفونت قفسه سینه را افزایش می‌دهد و به‌ نوبه خود، احتمال عود بیماری ام اس را افزایش می‌دهد. ترک سیگار ممکن است به کاهش این خطر کمک کند.
• گرما و رطوبت: هنگامی که هوا بسیار گرم یا مرطوب است، افراد مبتلا به ام اس تشدید علائم بیماری را تجربه می‌کنند.
• استرس: استرس ناشی از کمبود خواب، آشفتگی عاطفی، بیماری یا اضطراب ممکن است علائم ام اس را در فرد مبتلا تشدید کند. استفاده از تکنیک‌هایی برای کاهش استرس، مانند مدیتیشن، به کاهش علائم بیماری کمک خواهد کرد.
• زایمان: طبق انجمن مولتیپل اسکلروز آمریکا، ۲۰ تا ۴۰ درصد از زنان پس از زایمان، دچار تشدید علائم بیماری ام اس می‌شوند. البته این بدان معنا نیست که یک زن مبتلا به ام اس باید از بارداری اجتناب کند؛ اما بلافاصله پس از زایمان باید خود را برای عود بیماری آماده کند.

اگر خواهان اطلاعات جامعی در مورد بیماری ام اس هستید، به مقاله «بیماری ام اس» مراجعه کند. در ادامه این مقاله، بیشتر با روش‌های پیشگیری و جدیدترین درمان ام اس آشنا خواهیم شد.

آیا می‌توان از ام اس پیشگیری کرد؟

دانشمندان، محققان و پزشکان هنوز روش ثابت، مشخص و قطعی برای درمان یا پیشگیری از ام اس پیدا نکرده‌اند؛ اما درک عوامل مؤثر در پیشرفت ام اس می‌تواند راه را برای توسعه درمان‌ها و گزینه‌های پیشگیری باز کند. اگرچه هیچ نتیجه‌گیری قطعی وجود ندارد؛ اما مطالعاتی وجود دارد که احتمالات مختلفی را برای پیشگیری از ام اس بررسی می‌کند. در ادامه با این روش‌ها آشنا خواهیم شد.

مؤسسه توانبخش با ارائه خدمات مراقبتی و پرستاری، می‌تواند به شما در تشخیص بیماری ام اس و مراقبت از شخص مبتلا به آن کمک کند. مؤسسه پرستاری توانبخش با اعزام پرستار به محل بیمار و انجام آزمایش‌های بالینی مرتبط، می‌تواند در تشخیص این بیماری و بیماری‌های دیگر به شما کمک کند. برای ارتباط با توانبخش تنها کافی است با کارشناسان این مؤسسه در تماس باشید.

روش‌های پیشگیری ام اس (ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری ام اس)

روش‌های پیشگیری ام اس از نظر پزشکان، به شرح زیر هستند:

• حفظ سطح کافی ویتامین D
• روزه‌داری
• نوشیدن قهوه
• مصرف رسوراترول
• به حداقل رساندن سطح استرس
• ترک سیگار
• پیروی از یک رژیم غذایی متعادل
• فعالیت بدنی منظم
• مصرف مکمل روغن بذر کتان

برخی موارد و شرایط ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. این موارد و شرایط از قرار زیر هستند:

• جنسیت: تصور می‌شود که هورمون‌ها در ایجاد ام اس نقش دارند. در واقع، زنان تقریباً سه برابر مردان، بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند.
• سن: اگرچه افراد در هر سنی ممکن است به ام اس مبتلا شوند؛ اما اکثر افراد در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی به این بیماری خودایمنی مبتلا می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادری به ام اس مبتلا باشند، خطر ابتلا به ام اس در فرد بیشتر خواهد شد.
• نژاد: افراد آفریقایی، آسیایی یا بومی آمریکایی کمترین خطر ابتلا به ام اس را دارند. سفیدپوستان (به‌ویژه افرادی که تبار اروپای شمالی دارند) برای ابتلا به ام اس بسیار مستعد هستند.
• جغرافیا و خورشید: احتمال ابتلا به ام اس در مناطق دورتر از خط استوا بیشتر است. به همین دلیل، حدس زده می‌شود که قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا سطوح بالاتر ویتامین D در بدن ممکن است به پیشگیری از ام اس کمک کند.
• عفونت‌های گذشته: برخی از ویروس‌ها، مانند اپشتین بار (EBV)، با ام اس مرتبط هستند.
• برخی بیماری‌های خودایمنی: ابتلا به دیابت نوع ۱، بیماری تیروئید یا بیماری التهابی روده ممکن است خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهد.

انواع درمان بیماری ام اس

هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد. درمان ام اس معمولاً بر تسریع بهبودی پس از حملات، کند کردن پیشرفت بیماری و مدیریت علائم ام اس متمرکز است. شما نمی‌توانید از بروز ام اس جلوگیری کنید، چرا که پزشکان هنوز علت دقیق آن را نمی‌دانند؛ اما تشخیص زودهنگام ممکن است به کند کردن پیشرفت ام اس کمک کند.

تشخیص به‌موقع مهم است، زیرا آسیب عصبی دائمی می‌تواند در مراحل اولیه ام اس رخ دهد. تشخیص زودهنگام به این معنی است که فرد می‌تواند درمان مناسب را در اسرع وقت آغاز کند.

آزمایش خاصی برای تشخیص ام اس وجود ندارد. تشخیص ام اس اغلب به رد سایر شرایطی که ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی را ایجاد کنند، متکی است که با عنوان تشخیص افتراقی شناخته می‌شود.

پزشک احتمالاً با یک تاریخچه پزشکی و معاینه کامل به شرح زیر، روند تشخیص را آغاز خواهد کرد:

• آزمایش خون
• تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری)، که در آن نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی برای تجزیه‌ و تحلیل آزمایشگاهی از کانال نخاعی شما خارج می‌شود.
• MRI، که می‌تواند مناطقی از ‌ام اس (ضایعات) را در مغز و نخاع شما آشکار کند.
• تست‌های پتانسیل برانگیخته، که سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده توسط سیستم عصبی شما را در پاسخ به محرک‌ها ثبت می‌کنند.

خدمات مراقبت و پرستاری از بیمار در موسسه پرستاری توانبخش

ام اس یک اختلال چالش‌برانگیز است، اما محققان درمان‌های زیادی را کشف کرده‌اند که می‌تواند پیشرفت آن‌را کند کرده و علائم را مدیریت کند.

بهترین دفاع در برابر ام اس این است که بلافاصله پس از تجربه اولین علائم هشداردهنده به پزشک مراجعه کنید. این امر به‌ویژه در صورتی مهم است که یکی از اعضای خانواده شما این اختلال را داشته باشد، زیرا احتمالاً یکی از عوامل خطر اصلی برای ام اس است.

موسسه پرستاری توانبخش با بیش از 20 سال سابقه و دارا بودن تمام مجوزهای قانونی از مراجعه ذی‌ربط اقدام به اعزام پرستار بیمار در بیمارستان، پرستار بیمار در منزل  و همچنین کلیه خدمات پرستاری و پزشکی مانند: ویزیت پزشک عمومی در منزل، ویزیت پزشک تخصصی در منزل و … می‌پردازد.