درمان ام اس

در این مقاله قصد داریم در مورد درمان بیماری ام اس (Multiple sclerosis , MS) صحبت کنیم و از نزدیک با شکل این بیماری، انواع آن، راه‌های پیشگیری و درمان‌های مختلف آن آشنا شویم.

ام اس بیش از ۲.۳ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده و در چند سال گذشته، تبدیل به یکی از بیماری‌های رایج در سرتاسر جهان شده است. از همین رو، ضروری است که اطلاعات جامع و به‌روزی در ارتباط با بیماری ام اس، علائم این بیماری، علت وقوع و درمان ms داشته باشیم.

ام اس یک بیماری خود ایمنی است که به سیستم عصبی مرکزی حمله می‌کند. این حمله به بافت‌های خودی که توسط سیستم عصبی بدن صورت می‌گیرد، باعث التهاب شده و به غلاف میلین اطراف اعصاب فرد آسیب می‌رساند. میلین یک پوسته غشایی است که به دور رشته‌های عصبی می‌پیچد و کیفیت و سرعت انتقال پیام‌های عصبی را بهبود می‌بخشد. غلاف میلین در اثر حمله سلول‌های سیستم ایمنی بدن، آسیب دیده و تضعیف می‌شود.

در بیماری ام اس، سلول‌های سیستم ایمنی بدن، به‌ اشتباه غلاف میلین رشته‌های عصبی را به‌ عنوان موجود بیگانه و خارجی شناسایی می‌کنند و شروع به حمله به این غلاف می‌کنند. در اثر این حملات و با توجه به‌ شدت این حملات، فرد اصطلاحاً دچار بیماری خود ایمنی ام اس شده و شروع به تجربه کردن علائم این بیماری می‌کند.

علائم بیماری ام اس

علائم ام اس که به‌ صورت رایج و متداول در افراد درگیر به این بیماری دیده می‌شود، به شرح زیر هستند:

• خستگی
• مشکلات راه رفتن و حفظ تعادل بدن
• بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در اقسا نقاط بدن مانند دست‌ها و پاها
• اسپاسم عضلانی؛ که در آن ماهیچه‌ها سفت یا سخت می‌شوند
• ضعف کلی و سطح پایین انرژی بدن
• مشکلات بینایی، مانند تاری دید و دوبینی
• سرگیجه
• اختلال عملکرد مثانه
• اختلال عملکرد جنسی، مانند مقاربت دردناک یا کاهش میل جنسی
• یبوست
• درد و خارش
• افسردگی
• تغییرات شناختی و عاطفی

برخی از علائم کمتر رایج بیماری ام اس عبارت‌اند از:

• مشکلات گفتاری و بیان جملات نامفهوم
• لرزش بدن به‌خصوص در دست‌ها و پاها
• تشنج
• مشکل در بلع
• مشکلات تنفسی
• از دست دادن کامل شنوایی یا بخشی از آن

مطالب پیشنهادی: علائم ام اس در زنان

انواع بیماری ام اس

بیماری ام اس را نمی‌توان بر اساس علائم فرد یا اندام‌های درگیر وی دسته‌بندی کرد، چرا که هیچ دو فرد مبتلا به این بیماری، علائم یکسان و مشترکی را تجربه نمی‌کنند. پزشکان در حالت کلی، بیماری ام اس را به ۴ مرحله مشخص تقسیم‌بندی کرده‌اند. پزشکان معتقد هستند که بیماری ام اس در چهار دوره رایج زیر اتفاق می‌افتد:

• سندرم جداشده بالینی (Clinically isolated syndrome)
• ام اس عودکننده – فروکش‌کننده (Relapsing-remitting MS)
• ام اس پیشرونده ثانویه (Secondary progressive MS)
• ام اس پیشرونده اولیه (Primary progressive MS)

چه چیزی علائم ام اس را بدتر می‌کند؟

چند حالت وجود دارد که می‌تواند علائم ام اس را تشدید کند. با این حال، در بیشتر موارد، افراد می‌توانند اقداماتی را برای کاهش این خطر انجام دهند. به‌عنوان مثال، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سیگار کشیدن: سیگار کشیدن احتمال عفونت قفسه سینه را افزایش می‌دهد و به‌ نوبه خود، احتمال عود بیماری ام اس را افزایش می‌دهد. ترک سیگار ممکن است به کاهش این خطر کمک کند.
• گرما و رطوبت: هنگامی که هوا بسیار گرم یا مرطوب است، افراد مبتلا به ام اس تشدید علائم بیماری را تجربه می‌کنند.
• استرس: استرس ناشی از کمبود خواب، آشفتگی عاطفی، بیماری یا اضطراب ممکن است علائم ام اس را در فرد مبتلا تشدید کند. استفاده از تکنیک‌هایی برای کاهش استرس، مانند مدیتیشن، به کاهش علائم بیماری کمک خواهد کرد.
• زایمان: طبق انجمن مولتیپل اسکلروز آمریکا، ۲۰ تا ۴۰ درصد از زنان پس از زایمان، دچار تشدید علائم بیماری ام اس می‌شوند. البته این بدان معنا نیست که یک زن مبتلا به ام اس باید از بارداری اجتناب کند؛ اما بلافاصله پس از زایمان باید خود را برای عود بیماری آماده کند.

اگر خواهان اطلاعات جامعی در مورد بیماری ام اس هستید، به مقاله «بیماری ام اس» مراجعه کند. در ادامه این مقاله، بیشتر با روش‌های پیشگیری و جدیدترین درمان ام اس آشنا خواهیم شد.

آیا می‌توان از ام اس پیشگیری کرد؟

دانشمندان، محققان و پزشکان هنوز روش ثابت، مشخص و قطعی برای درمان یا پیشگیری از ام اس پیدا نکرده‌اند؛ اما درک عوامل مؤثر در پیشرفت ام اس می‌تواند راه را برای توسعه درمان‌ها و گزینه‌های پیشگیری باز کند. اگرچه هیچ نتیجه‌گیری قطعی وجود ندارد؛ اما مطالعاتی وجود دارد که احتمالات مختلفی را برای پیشگیری از ام اس بررسی می‌کند. در ادامه با این روش‌ها آشنا خواهیم شد.

مؤسسه توانبخش با ارائه خدمات مراقبتی و پرستاری، می‌تواند به شما در تشخیص بیماری ام اس و مراقبت از شخص مبتلا به آن کمک کند. مؤسسه پرستاری توانبخش با اعزام پرستار به محل بیمار و انجام آزمایش‌های بالینی مرتبط، می‌تواند در تشخیص این بیماری و بیماری‌های دیگر به شما کمک کند. برای ارتباط با توانبخش تنها کافی است با کارشناسان این مؤسسه در تماس باشید.

روش‌های پیشگیری ام اس (ریسک فاکتورهای ابتلا به بیماری ام اس)

روش‌های پیشگیری ام اس از نظر پزشکان، به شرح زیر هستند:

• حفظ سطح کافی ویتامین D
• روزه‌داری
• نوشیدن قهوه
• مصرف رسوراترول
• به حداقل رساندن سطح استرس
• ترک سیگار
• پیروی از یک رژیم غذایی متعادل
• فعالیت بدنی منظم
• مصرف مکمل روغن بذر کتان

برخی موارد و شرایط ممکن است خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. این موارد و شرایط از قرار زیر هستند:

• جنسیت: تصور می‌شود که هورمون‌ها در ایجاد ام اس نقش دارند. در واقع، زنان تقریباً سه برابر مردان، بیشتر در معرض ابتلا به ام اس هستند.
• سن: اگرچه افراد در هر سنی ممکن است به ام اس مبتلا شوند؛ اما اکثر افراد در سنین ۲۰ تا ۵۰ سالگی به این بیماری خودایمنی مبتلا می‌شوند.
• سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادری به ام اس مبتلا باشند، خطر ابتلا به ام اس در فرد بیشتر خواهد شد.
• نژاد: افراد آفریقایی، آسیایی یا بومی آمریکایی کمترین خطر ابتلا به ام اس را دارند. سفیدپوستان (به‌ویژه افرادی که تبار اروپای شمالی دارند) برای ابتلا به ام اس بسیار مستعد هستند.
• جغرافیا و خورشید: احتمال ابتلا به ام اس در مناطق دورتر از خط استوا بیشتر است. به همین دلیل، حدس زده می‌شود که قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا سطوح بالاتر ویتامین D در بدن ممکن است به پیشگیری از ام اس کمک کند.
• عفونت‌های گذشته: برخی از ویروس‌ها، مانند اپشتین بار (EBV)، با ام اس مرتبط هستند.
• برخی بیماری‌های خودایمنی: ابتلا به دیابت نوع ۱، بیماری تیروئید یا بیماری التهابی روده ممکن است خطر ابتلا به ام اس را افزایش دهد.

انواع درمان بیماری ام اس

هیچ درمانی برای ام اس وجود ندارد. درمان ام اس معمولاً بر تسریع بهبودی پس از حملات، کند کردن پیشرفت بیماری و مدیریت علائم ام اس متمرکز است. شما نمی‌توانید از بروز ام اس جلوگیری کنید، چرا که پزشکان هنوز علت دقیق آن را نمی‌دانند؛ اما تشخیص زودهنگام ممکن است به کند کردن پیشرفت ام اس کمک کند.

تشخیص به‌موقع مهم است، زیرا آسیب عصبی دائمی می‌تواند در مراحل اولیه ام اس رخ دهد. تشخیص زودهنگام به این معنی است که فرد می‌تواند درمان مناسب را در اسرع وقت آغاز کند.

آزمایش خاصی برای تشخیص ام اس وجود ندارد. تشخیص ام اس اغلب به رد سایر شرایطی که ممکن است علائم و نشانه‌های مشابهی را ایجاد کنند، متکی است که با عنوان تشخیص افتراقی شناخته می‌شود.

پزشک احتمالاً با یک تاریخچه پزشکی و معاینه کامل به شرح زیر، روند تشخیص را آغاز خواهد کرد:

• آزمایش خون
• تپ ستون فقرات (پنکسیون کمری)، که در آن نمونه کوچکی از مایع مغزی نخاعی برای تجزیه‌ و تحلیل آزمایشگاهی از کانال نخاعی شما خارج می‌شود.
• MRI، که می‌تواند مناطقی از ‌ام اس (ضایعات) را در مغز و نخاع شما آشکار کند.
• تست‌های پتانسیل برانگیخته، که سیگنال‌های الکتریکی تولیدشده توسط سیستم عصبی شما را در پاسخ به محرک‌ها ثبت می‌کنند.

دارو‌های کاهنده پیشرفت بیماری

پزشک باید به‌ محض تشخیص، شروع به تجویز دارو‌هایی کند که به کند کردن پیشرفت بیماری کمک می‌کند. این دارو‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• دارو‌های خوراکی، مانند تری فلونوماید (Aubagio) و siponimod (Mayzent). عوارض جانبی این دارو شامل عفونت‌های ویروسی، مشکلات کبدی و تعداد کم گلبول‌های سفید خون است. سایر عوارض جانبی احتمالی شامل تغییر در ضربان قلب، سردرد و مشکلات بینایی است.
• دارو‌های تزریقی، مانند آلمتوزوماب (Lemtrada) و می‌توکسانترون (Novantrone)
• دارو‌های تزریقی، مانند اینترفرون بتا-۱b (بتاسرون) و گلاتیرامر استات (کوپاکسون).
• دارو‌های اینترفرون بتا از رایج‌ترین دارو‌هایی هستند که برای درمان ‌ام اس تجویز می‌شوند. آن‌ها زیر پوست یا داخل ماهیچه تزریق می‌شوند و می‌توانند دفعات و شدت عود را کاهش دهند. عوارض جانبی اینترفرون‌ها ممکن است شامل علائم شبه آنفولانزا و واکنش‌های محل تزریق باشد.
• کورتیکواستروئید‌ها؛ مانند پردنیزون خوراکی و متیل پردنیزولون وریدی برای کاهش التهاب عصبی تجویز می‌شوند، التهاب را کاهش داده و مدت زمان شعله‌ور شدن را کوتاه می‌کند.
• تزریق ژل هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک؛ این دارو ترشح طولانی‌مدت هورمون را به‌ عنوان جایگزینی برای گلوکوکورتیکوئید‌ها فراهم می‌کند.
• گلاتیرامر استات (کوپاکسون، گلاتوپا). این دارو ممکن است به جلوگیری از حمله سیستم ایمنی بدن شما به میلین کمک کند و باید زیر پوست تزریق شود. عوارض جانبی ممکن است شامل تحریک پوست در محل تزریق باشد.

پلاسمافرزیس (انتقال پلاسمای خون)

اگر بدن فرد به استروئید‌ها پاسخ ندهد، پزشک ممکن است پلاسمافرزیس را در نظر بگیرد.

رژیم غذایی و ورزش

افراد مبتلا به ‌ام اس باید سعی کنند از رژیم غذایی حاوی چربی‌های اشباع‌شده پرهیز کنند و به‌ جای آن، غذاهای حاوی ویتامین D مصرف کنند. غذا‌هایی که حاوی مقادیر بالایی از ویتامین D هستند عبارت‌اند از: ماهی سالمون، ماهی قزل آلا، ماهی خال مخالی، قارچ پورتابلو، شیر، شیر سویا و تخم مرغ.

درمان‌های خوراکی

درمان‌های خوراکی برای درمان ام اس به شرح زیر هستند:

• فینگولیمود (گیلنیا)؛ مصرف این داروی خوراکی یک‌ بار در روز میزان عود را کاهش می‌دهد.
• دی متیل فومارات (Tecfidera)؛ مصرف این داروی خوراکی دو بار در روز می‌تواند علائم را کاهش دهد.
• دیروکسیمل فومارات (Vumerity)؛ این کپسول دو بار در روز شبیه دی متیل فومارات مصرف می‌شود است؛ اما معمولاً عوارض جانبی کمتری ایجاد می‌کند.
• تری فلونوماید (Aubagio)؛ مصرف این داروی خوراکی یک بار در روز می‌تواند میزان علائم را کاهش دهد.
• کلادریبین (Mavenclad)؛ داروی کلادریبین به‌ طور کلی به‌ عنوان خط دوم درمان برای مبتلایان به ‌ام اس عودکننده- فروکش‌کننده تجویز می‌شود. این دارو همچنین برای ‌ام اس پیشرونده ثانویه تأیید شده است.

درمان‌های انفوزیون

• Ocrelizumab (Ocrevus) (داروی آنتی‌بادی مونوکلونال انسانی)
• ناتالیزوماب (تیسابری)
• آلمتوزوماب (Campath، Lemtrada
• فیزیوتراپی
• شل‌کننده‌های عضلانی مانند باکلوفن (Lioresal، Gablofen)، تیزانیدین (Zanaflex)، سیکلوبنزاپرین و Onabotulinumtoxin A
• دارو‌هایی برای کاهش خستگی مانند آمانتادین (Gocovri، Osmolex)، مودافینیل (Provigil) و متیل فنیدات (ریتالین)
• دارو‌های درمان افسردگی، از جمله مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین
• دارو برای افزایش سرعت راه رفتن و درمان سنگینی پا در ام اس مانند دافامپریدین (Ampyra)
• سایر دارو‌ها مانند داروهای درمان افسردگی، درد، اختلال عملکرد جنسی، بی‌خوابی و مشکلات کنترل مثانه یا روده

خدمات مراقبت و پرستاری از افراد مبتلا به ام اس در مؤسسه توانبخش

اکنون که با بیماری ام اس، درمان ام اس و علائم آن آشنا شده‌ایم، بهتر می‌توانیم مزایای حضور یک پرستار بیمار ام اس در بالین این بیماران را درک کنیم. پرستاری ۲۴ ساعته و مراقبت از بیماران مبتلا به ام اس در مراحل پیشرفته، تنها یکی از خدمات مؤسسه توانبخش است.

برای اعزام پرستار به محل بیمار (پرستار بیمار)، انجام آزمایش‌های مرتبط و مراقبت‌های ۲۴ ساعته لازم، می‌توانید با کارشناسان و مشاوران مؤسسه توانبخش در تماس باشید.