آمبولی ریه

آمبولی ریه نوعی بیماری ریوی است که در صورت تشخیص نادرست و درمان نشدن، می‌تواند خطر مرگ به دنبال داشته باشد. در این بیماری، لخته‌ای خون گردش طبیعی خون در رگ‌ها را دچار اختلال می‌کند. البته این نکته را باید بدانید که فقط لخته‌های خون دلیل این بیماری نیستند. علاوه بر لخته خون در ریه، وجود چربی یا هر چیز غیرمعمول دیگر در رگ‌ها هم می‌تواند باعث آمبولی در ریه شود. این لخته‌ها به‌طور معمول از بخش‌های دیگری از بدن، مانند ساق پا حرکت می‌کنند و در ریه باعث آمبولی می‌شوند.

با ما در موسسه پرستاری توانبخش همراه باشید تا نگاه دقیق‌تری به مشکل لخته خون در ریه داشته باشیم.

آمبولی ریه چیست؟

در روند طبیعی گردش خون در بدن، خونِ بدون اکسیژن از راه شریان‌ها از قلب به ریه‌ها می‌آید. در ریه، اکسیژن خون تامین می‌شود و خون دوباره به قلب بازمی‌گردد. اکنون خونِ سرشار از اکسیژن از راه قلب به تمام اعضای بدن پمپاژ می‌شود و اکسیژنِ مورد نیاز سلول‌های بدن را تامین می‌کند. در پدیده آمبولی ریه، لخته‌ای از خون، چربی یا تکه کوچکی از استخوان شکسته از راه گردش خون وارد ریه شده، در آنجا متوقف می‌شود.

گرفتگی رگ مشکلات جدی برای بدن انسان به همراه دارد که آسیب به ریه‌ها یکی از آنها است. البته کاهش سطح اکسیژن خون مشکلات دیگری را هم برای بدن پدید می‌آورد که آسیب به اعضای دیگر بدن یکی از آنها است. در شرایطی که اندازه لخته بزرگ باشد، یا شریان‌های کوچک‌تری با لخته بسته شوند، می‌تواند جان فرد در خطر باشد.

علائم آمبولی ریه

وجود لخته خون در ریه ممکن است با علامت‌های مختلفی خود را نشان دهد. شدت این علامت‌ها نسبت به اندازه لخته یا گرفتگی رگ می‌تواند متفاوت باشد. البته وجود بیماری‌های قلبی و ریوی هم نقش مهمی در بروز این مشکل دارد. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره علائم این بیماری و علت بروز آن، می‌توانید به مقاله «علائم آمبولی ریه + علل بروز و نحوه پیشگیری آن» مراجعه فرمایید.

علائم مهم آمبولی در ریه را باید بشناسید. توجه داشته باشید که در صورت داشتن هریک از این مشکلات که به‌صورت ناگهانی در فرد ظاهر می‌شود، باید با اورژانس تماس بگیرید:

• تنگی نفس.
• احساس درد در قفسه سینه.
• سرفه کردن که ممکن است با خلط خونی همراه باشد.
• درد ناگهانی در پشت.
• عرق کردن بیشتر از اندازه معمول.
• احساس گیجی یا حواس‌پرتی.
• تغییر رنگ لب‌ها و ناخن‌ها از حالت طبیعی به‌رنگ آبی.

علامت‌های هشداردهنده ایجاد لخته خون در ریه:

هنگامی که لخته‌ای در وریدهای پا ایجاد شود، فرد آماده دچار شدن به آمبولی ریه است. در صورت دیدن این علامت‌ها هم باید پزشک را خبر کنید:

• ورم کردن پا یا بازو، یا داغ شدن بیش از حد پا یا بازو.
• احساس درد یا ناراحتی در پا، هنگام ایستادن یا راه رفتن.
• بزرگ‌تر و مشخص‌تر دیده شدن رگ‌های پا یا بازو.
• قرمز شدن یا تغییر رنگ پوست در بازو یا پایی که آسیب دیده.

علت بروز آمبولی ریه:

هرچیزی که در بدن انسان وارد جریان خون شود و در رگ‌های ریه متوقف شود، می‌تواند باعث بروز پدیده امبولی ریه شود. لخته خون در ریه به‌طور معمول از رگ‌های پا به ریه‌ها منتقل می‌شود. اگر پاها مدت‌زمان زیادی بی‌حرکت باشند، فرد آمادگی مبتلا شدن به این بیماری را دارد. البته گاهی چیزهایی غیر از لخته خون هم باعث آمبولی می‌شود. حباب هوا، بخشی از یک تومور، تکه کوچکی از استخوان شکسته و چربی مغز استخوان هم می‌تواند باعث آمبولی ریه شود.

از دلایل دیگر بروز آمبولی ریه به موارد مختلفی باید اشاره کنیم:

• پروازهای طولانی با هواپیما و بی‌حرکت ماندن پاها در طول پرواز.
• بی‌حرکت ماندن پاها در زمان سفر با اتوبوس یا ترن در مدت طولانی.
• بیماری‌های مختلف و بستری شدن‌های طولانی.
• مصرف برخی داروها مانند قرص‌های ضد بارداری.
• سیگار کشیدن.
• بیماری سرطان.
• جراحی‌های مختلف.
• بارداری.
• آسیب به دیواره رگ‌های خونی، مانند آسیب به ساق پا.

همانطور که قبلا هم مطرح کردیم برای دریافت اطلاعات بیشتر می‌توانید به مقاله «علائم آمبولی ریه + علل بروز و نحوه پیشگیری آن» مراجعه فرمایید.

تشخیص آمبولی ریه

برای تشخیص لخته خون در ریه، باید نشانه‌های آن در بدن فرد مشکوک به این بیماری بررسی شود.

برای آگاهی از وجود این بیماری باید به این پرسش‌ها پاسخ داده شود:

• آیا در پاهای فرد علامت‌های لخته شدن خون وجود دارد؟
• آیا بیمار سابقه بیماری سرطان دارد؟
• آیا تعداد تپش قلب فرد بیش از 100 بار در دقیقه است؟
• آیا فرد به بیماری‌هایی مانند نارسایی قلب یا عفونت ریه دچار است؟
• آیا در یک ماه پیش، بیمار بستری بوده و حرکت زیادی نداشته است؟
• آیا پیش از این، بیمار سابقه دچار شدن به امبولی ریه را داشته است؟

پاسخ به پرسش‌های بالا نخستین ملاک‌های موسسه توانبخش برای تشخیص این بیماری است. اگر پاسخ این پرسش‌ها نمایانگر خطری برای فرد نباشد، پزشک با توجه به معیارهای PERC مبتلا بودن به این بیماری را در فرد مشکوک رد می‌کند. این معیارها شامل موارد مختلفی هستند:

• سن کمتر از 50 سال.
•  تپش قلب کمتر از 100 بار در دقیقه.
• وجود 95 درصد اکسیژن در خون.
• نبودن تورم در پای بیمار.
• نبودن سابقه جراحی و بستری شدن در یک ماه پیش.
• نبود هموپتیزی یا دفع خلط‌های خونی در بیمار.
• مبتلا نشدن به آمبولی ریه در گذشته.
• اما اگر فرد مشکوک به آمبولی در ریه باشد، وارد فاز بعدی معاینات می‌شود.

مراحل بعدی تشخیص لخته خون در ریه:

در صورت مشکوک بودن فرد به وجود لخته خون در ریه، بیمار وارد مراحل بعدی آزمایش‌های پزشکی می‌شود. این آزمایش‌ها شامل موارد مختلفی است:

• رادیوگرافی یا عکس‌برداری با پرتو ایکس.
• آزمایش خون دی دایمر.
• سونوگرافی از ریه.
• سی تی اسکن اسپیرال.
• تست اکسیژن و دی‌اکسید کربن خون.
• آنژیوگرافی ریوی.
• ام آر آی.
• اکوکاردیوگرام.

درمان آمبولی ریه

ایجاد لخته در ریه مشکلی است که می‌تواند زندگی فرد بیمار را تهدید کند. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای معالجه آن وجود دارد که فقط در صورت تشخیص به‌موقع می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.

درمان آمبولی ریه از راه‌های مختلف امکان‌پذیر است:

1. استفاده از داروها و مواد رقیق‌کننده خون:

داروهای ضد انعقاد خون از لخته شدن خون در رگ‌ها جلوگیری می‌کنند. در بسیاری موارد، پزشکان برای افرادی که در بیمارستان یا در خانه بستری هستند، این داروها را تجویز می‌کنند. حتی ممکن است بنا به توصیه پزشکان، این داروها تا مدتی پس از برخاستن از بستر بیماری هم مصرف شوند. چنین داروهایی برای افرادی که از سکته مغزی یا حمله قلبی آسیب دیده‌اند نیز تجویز می‌شوند.

داروهای ضد انعقاد خون چند نقش اساسی در درمان آمبولی ریه بازی می‌کنند:

• از بزرگ‌تر شدن لخته خون جلوگیری می‌کنند.
• از تشکیل لخته‌های جدید پیشگیری می‌کنند.

به این ترتیب می‌بینید که داروهای رقیق‌کننده خون لخته خون در ریه را از بین نمی‌برند. این داروها خون فرد را رقیق می‌کنند تا از عوارض آمبولی ریه در امان بماند. اما بدن فرد با گذشت زمان، لخته‌ها را از بین می‌برد. در صورت تشخیص درست، درمان این بیماری می‌تواند زیر نظر پزشک و در بیمارستان، یا خانه فرد مبتلا آغاز شود.

2. کاتتر: کاتتر لوله باریک و نرمی است که برای درمان لخته خون در ریه وارد رگ ران یا بازوی بیمار می‌شود و از آنجا به ریه می‌رود. درمان با کاتتر نوعی درمان اضطراری برای آمبولی ریه است که لخته مورد نظر را از بین می‌برد.
3. فیلتر کردن سیاه‌رگ بزرگ زیرین: برای جلوگیری از رسیدن لخته خون به ریه، یکی از وریدهای بزرگ بدن را هم می‌توان فیلتر کرد. با قرار دادن یک فیلتر پزشکی بر سر راه سیاه‌رگ بزرگ زیرین در بدن بیمار، جلوی رسیدن لخته به ریه گرفته می‌شود.
4. بهره بردن از جوراب‌های فشاری: یکی دیگر از روش‌های درمانی لخته خون در ریه، استفاده از جوراب‌های فشاری است. این جوراب‌ها که تا زیر زانو بالا می‌آیند، بر روی پاها فشار وارد می‌کنند تا خون در آنها جمع و لخته نشود.
5. جراحی: گاهی نیز ممکن است برای درمان آمبولی ریه نیاز به جراحی باشد.

خدمات مراقبت و رسیدگی به افراد مبتلا به آمبولی ریه در موسسه توانبخش

یک نکته را به خاطر داشته باشید! دو اشتباه مهم می‌تواند پیامدهای بدی برای فرد مشکوک به این بیماری به همراه داشته باشت:

1. نخستین تشخیص نادرست در مواردی است که فرد به این مشکل دچار نشده باشد و به‌اشتباه، وجود لخته خون در ریه برای او تشخیص داده شود.
2. دومین تشخیص نادرست زمانی است که فرد به این عارضه دچار شده و کادر پزشکی نتوانند آن را تشخیص دهند.

تشخیص نادرست در هر دوی این موارد عواقب جدی در پیش دارد. در نتیجۀ اشتباه اول ممکن است داروهای رقیق‌کننده خون برای بیمار تجویز شود که پیامدهای مختلفی برای او به همراه دارد. تشخیص نادرست در مورد دوم نیز خطر مرگ برای بیمار به دنبال دارد.

انواع خدمات موسسه توانبخش

موسسه پرستاری توانبخش خدمات خود را به شکل‌های مختلفی ارائه می‌دهد تا تشخیص درست آمبولی ریه زمینه‌ساز درمان اصولی بیمار باشد. خدمات این موسسه از فرستادن پزشک یا پرستار به خانه شما آغاز می‌شود تا معاینه ابتدایی در محل شما صورت گیرد و شرح حال بیمار گرفته شود. در صورت نیاز به انجام آزمایش‌های پزشکی نیز لازم به خارج شدن بیمار شما از خانه نیست و کادر پزشکی ما این کار را برای او انجام می‌دهند.

اما در صورت نیاز به انجام رادیوگرافی، سونوگرافی و موارد مشابه دیگر، بیمار شما باید به بیمارستان برده شود که در این صورت هم پرستاران ما می‌توانند همراه آن‌ها باشند. همچنین اگر در خانه یا بیمارستان نیاز به پرستار شبانه‌روزی برای افراد مبتلا به این بیماری داشتید هم می‌توانید از کادر پرستاری ما کمک بخواهید.