علائم امبولی ریه

امبولی ریه حاصل یک انسداد در یکی از شریان‌های ریوی است. در بیشتر موارد، امبولی ریه ناشی از لخته‌های خونی است که از ورید‌های عمقی پا‌ها یا به‌ندرت از سیاهرگ‌های سایر قسمت‌های بدن (ترومبوز ورید عمقی) به ریه‌ها می‌رود.

در این مقاله قصد داریم در مورد راه های پیشگیری از این بیماری، علائم امبولی ریه، عوامل خطر بروز امبولی ریه، نحوه تشخیص این بیماری به صورت کامل صحبت کنیم  صحبت کنیم. اگر می‌خواهید از این موارد اطلاعات دقیقی کسب کنید بهتر است با ما تا انتهای این مطلب همراه بمانید. همچنین برای اطلاعات جامع در خصوص چیستی آمبولی ریه می‌توانید به مقاله «آمبولی ریه» مراجعه فرمایید.

پیشگیری از امبولی ریه

همان‌طور که اشاره شد، امبولی ریه (PE) یک لخته خون است که در یک رگ خونی در بدن (اغلب در پا) ایجاد می‌شود. سپس به یک شریان ریوی می‌رسد و منجر به انسداد ناگهانی جریان خون می‌شود. لخته خونی که در یک رگ خونی در یک ناحیه از بدن تشکیل می‌شود، شکسته شده و توسط جریان خون به ناحیه دیگری از بدن می‌رود. این پدیده امبولی نامیده می‌شود.

حقایقی کلیدی در مورد امبولی ریه که باید بدانید:

• امبولی ریه (PE) به لخته خونی گفته می‌شود که در یک رگ خونی در جای دیگر بدن (اغلب پا) ایجاد می‌شود، به یک شریان ریوی راه پیدا می‌کند و به‌طور ناگهانی، منجر به انسداد شریان می‌شود.
• علائم امبولی ریه می‌تواند مشکلاتی مانند تنبلی جریان خون در ورید‌ها، ناهنجاری در عوامل تشکیل لخته یا آسیب به دیواره رگ‌های خونی باشد.
• طیف گسترده‌ای از شرایط و عوامل خطر با PEs مرتبط هستند.
• تنگی نفس ناگهانی از شایع‌ترین علائم امبولی ریه است.
• تشخیص PE اغلب دشوار است، چرا که علائم امبولی ریه با علائم بیماری‌های دیگر شباهت بسیاری دارد. برای تشخیص PE از آزمایش‌های تصویربرداری و آزمایش خون استفاده می‌شود.
• یکی از جنبه‌های مهم درمان PE جلوگیری از لخته شدن‌های اضافی و ناخواسته جریان خون است. از دارو‌ها، فیلتر‌هایی برای جلوگیری از رسیدن لخته‌ها به ریه‌ها و جراحی باز برای درمان PE استفاده می‌شود.
• یک PE، به‌ویژه یک PE بزرگ یا تعداد زیادی لخته، می‌تواند به‌سرعت باعث عواقب جدی تهدید‌کننده زندگی و مرگ شود.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به امبولی ریه هستند؟

• افرادی که در آن‌ها، شرایط ژنتیکی خطر تشکیل لخته خون را افزایش می‌دهد.
• افرادی که سابقه خانوادگی اختلالات لخته شدن خون دارند.
• افرادی که سابقه جراحی یا جراحت (به‌ویژه در پاها) یا جراحی ارتوپدی داشته‌اند.
• افرادی که تحرک بسیار پایینی دارند، مانند استراحت طولانی مدت در بستر، پرواز یا سواری در مسافت‌های طولانی، فلجی
• افرادی که سابقه قبلی لخته شدن خون را دارند.
• افراد مسن‌تر
• افرادی که سرطان دارند.
• افرادی که در معرض برخی شرایط پزشکی مانند نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، فشار خون بالا، سکته مغزی و بیماری التهابی روده قرار دارند.
• افرادی که از برخی دارو‌ها، مانند قرص‌های ضدبارداری و درمان جایگزینی استروژنی استفاده می‌کنند.
• بانوانی که در دوران بارداری قرار دارند یا وضع حمل کرده‌اند.
• افرادی که چاقی مفرط و بیش از حد دارند.
• افرادی که ورید‌های واریسی دارند (بزرگ شدن ورید‌های پا).
• افراد سیگاری و افرادی که الکل و کافئین زیادی می‌نوشند.
• افرادی که مایعات کمی می‌نوشند.

علائم امبولی ریه

عوامل خطر بروز امبولی ریه بسته به میزان درگیر شدن ریه، اندازه لخته‌ها و اینکه آیا شما بیماری زمینه‌ای ریوی یا قلبی دارید، می‌تواند بسیار متفاوت باشد. علائم امبولی ریه ممکن است شبیه سایر شرایط یا مشکلات پزشکی باشد. همیشه برای تشخیص با یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید. نوع و میزان علائم امبولی ریه به اندازه امبولی و اینکه آیا شما مشکلات قلبی و/یا ریوی دارید بستگی دارد.

موارد زیر شایع‌ترین علائم امبولی ریه هستند؛ با این حال، هر فرد ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند:

• تنگی نفس ناگهانی (شایع‌ترین علائم امبولی ریه)
• درد قفسه سینه؛ ممکن است احساس کنید دچار حمله قلبی شده‌اید. این درد اغلب تیز است. زمانی که عمیق نفس می‌کشید احساس شده و اغلب شما را از نفس عمیق بازمی‌دارد. همچنین می‌تواند هنگام سرفه یا خم شدن تشدید شود.
• احساس اضطراب بی‌دلیل و ناگهانی که تکرار می‌شود
• احساس سرگیجه، سبکی سر یا غش
• ضربان قلب نامنظم و سریع (آریتمی قلب)
• تپش قلب
• سرفه و سرفه خونی
• تعریق بیش از حد و آنرمال
• فشار خون پایین
• ممکن است علائم ترومبوز ورید عمقی (DVT) مانند درد در پای آسیب‌دیده (ممکن است فقط هنگام ایستادن یا راه رفتن رخ دهد)، تورم در ساق پا و درد، حساسیت، قرمزی یا گرمی در پا را تجربه کنید
• قرمزی یا تغییر رنگ پوست
• تب
• پوست مرطوب یا بد رنگ (سیانوز)

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟

عوارض و علائم امبولی ریه می‌تواند خطرناک باشد. زمانی که هرکدام از علائم و نشانه‌های ذکرشده را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید، بهتر است هرچه سریع‌تر با یک پزشک متخصص مشورت کنید. امبولی ریه (PE) می‌تواند باعث کمبود جریان خون شود که منجر به آسیب به بافت ریه می‌شود. این آسیب می‌تواند باعث کاهش سطح اکسیژن خون شود و به سایر اندام‌های بدن نیز آسیب برساند.

یک PE، به‌ویژه یک PE بزرگ یا لخته‌هایی در تعداد بالا، می‌تواند به‌سرعت باعث مشکلات جدی تهدید‌کننده زندگی و حتی مرگ شود. داروهایی که برای درمان امبولی ریوی استفاده می‌شود، اغلب شامل داروهای ضدانعقاد خون مانند آسپرین و هپارین است.

بنابراین اگر هرکدام از علائم خطرناک زیر را مشاهده کردید، فوراً باید به دکتر مراجعه کنید:

• استفراغ قرمز روشن یا استفراغی که شبیه تفاله قهوه است
• خون قرمز روشن در مدفوع
• مدفوع سیاه و قیری رنگ
• درد شکم
• علائم خونریزی در مغز مانند سردرد شدید، تغییرات ناگهانی بینایی، از دست دادن ناگهانی حرکت یا احساس در پا‌ها یا بازو‌ها، از دست دادن حافظه یا سردرگمی

تشخیص امبولی ریه

PE دارای طیف گسترده‌ای از ویژگی‌های ثابت و متغیر است که برخی از آن‌ها تا لحظه آخر بدون نشانه هستند و منجر به مرگ ناگهانی بیمار می‌شوند. همانطور که اشاره کردیم شایع‌ترین علائم امبولی ریه، تنگی نفس و به دنبال آن درد قفسه سینه و سرفه است. با این حال، بسیاری از افراد مبتلا به PE علائم خفیف یا غیراختصاصی و متغیری دارند که کار تشخیص و درمان به‌موقع را با مشکل مواجه می‌کند.

پزشک متخصص برای تشخیص امبولی ریه، معمولاً یک یا چند آزمایش زیر را برای کشف علل بروز امبولی ریه در بیمار انجام می‌دهد:

اشعه ایکس قفسه سینه (Chest X-ray): این آزمایش، یک تست استاندارد و غیرتهاجمی است که به پزشک اجازه می‌دهد قلب و ریه‌های شما را ببیند و علل بروز امبولی ریه را به‌صورت دقیق و تخصصی تشخیص دهد. البته با این آزمایش به‌تنهایی نمی‌توان علائم امبولی ریه را تشخیص داد.

الکتروکاردیوگرافی (Electrocardiography) ECG: از آنجایی که PE را نمی‌توان در نوار قلب تشخیص داد،  ECG فعالیت الکتریکی قلب شما را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش همچنین علل دیگر درد قفسه سینه بیمار را نیز بررسی می‌کند. که با توجه به خدمات موسسه توانبخش می‌توانید به راحتی آن را در منزل انجام دهید.

توموگرافی کامپیوتری آنژیوگرافی ریه (computed tomography pulmonary angiography) CTPA: این تست اولین روش تصویربرداری تشخیصی است، زیرا بسیار حساس و اختصاصی بوده و برای تشخیص PE مناسب است. با این حال، این آزمایش به استفاده از کنتراست داخل وریدی (IV) نیاز دارد. بنابراین، افراد مبتلا به مشکلات یا بیماری کلیوی به احتمال زیاد نمی‌توانند این آزمایش را انجام دهند، چرا که کنتراست داخل وریدی ممکن است باعث ایجاد یا تشدید بیماری‌های کلیوی شود. هنگامی که بیمار نتواند از CTPA استفاده کند، پزشک اسکن VQ را برای تشخیص امبولی ریه در نظر خواهد گرفت.

اسکن تهویه/پرفیوژن (Ventilation/perfusion scan) VQ: اسکن VQ در دو بخش انجام می‌شود. در قسمت اول، مواد رادیواکتیو توسط بیمار به‌صورت کنترلی تنفس می‌شود و عکس‌هایی برای مشاهده جریان هوا در ریه‌های شما گرفته می‌شود. در قسمت دوم، یک ماده رادیواکتیو متفاوت به رگ بازوی شما تزریق می‌شود و تصاویر بیشتری برای مشاهده جریان خون در ریه‌های شما گرفته می‌شود. از این تست در مواقعی استفاده می‌شود که بیمار نمی‌تواند CTPA انجام دهد یا نتایج CPTA غیرقطعی هستند.

آنژیوگرافی ریه رزونانس مغناطیسی (Magnetic resonance pulmonary angiography) MRPA: این آزمایش هرگز توسط پزشک به‌عنوان اولین آزمایش برای تشخیص به بیمار توصیه نمی‌شود؛ اما یک گزینه تصویربرداری برای علائم امبولی ریه در افرادی است که نه می‌توانند CTPA انجام دهند و نه شرایط اسکن VQ را دارند. مزایای بالقوه MRPA این است که هیچ تشعشع یونیزه‌کننده‌ای در کار نیست و معاینه می‌تواند با ونوگرافی MR در همان حالت نشسته انجام شود.

ونوگرافی (Venography): ونوگرافی یک آزمایش تهاجمی است که به‌ندرت برای تشخیص امبولی ریه استفاده می‌شود. ونوگرافی یک اشعه ایکس تخصصی است که از ورید‌های پا تصویربرداری می‌کند و نیاز به استفاده از ماده حاجب دارد.

آنژیوگرافی ریه (Pulmonary angiography): آنژیوگرافی ریه یک آزمایش تهاجمی است که به‌ندرت برای تشخیص علائم امبولی ریه حاد استفاده می‌شود. این آزمایش شامل ایجاد یک برش کوچک است تا پزشک بتواند ابزار‌های تخصصی را از طریق رگ‌های شما به داخل بدن هدایت کند. پزشک از کنتراست داخل وریدی برای دیدن رگ‌های خونی در ریه استفاده می‌کند.

سونوگرافی وریدی دوبلکس (Duplex venous ultrasound): سونوگرافی وریدی دوبلکس یک آزمایش غیرتهاجمی برای تشخیص امبولی ریه است. این آزمایش از امواج رادیویی برای تجسم جریان خون و بررسی لخته‌های خون در پا‌های شما استفاده می‌کند.

تست دی دایمر (D-dimer test): این تست یک نوع آزمایش خون است که برای غربالگری علائم امبولی ریه بر اساس احتمال لخته شدن خون استفاده می‌شود. پزشک نمی‌تواند بر اساس این آزمایش خون، امبولی ریه را تشخیص دهد. در صورت مثبت بودن نتیجه، پزشک باید تشخیص را با روش تصویربرداری مناسب تأیید کند.

درمان امبولی ریه

درمان آمبولی ریه اغلب شامل دارو‌های ضد انعقاد یا رقیق‌کننده‌های خون است. این دارو‌ها اگر خون شما را بیش از حد رقیق کنند، می‌توانند شما را در معرض خطر خونریزی بیش از حد قرار دهند. خونریزی بیش از حد خونریزی است که پس از اعمال فشار به مدت ۱۰ دقیقه متوقف نمی‌شود.

انتخاب‌های درمانی برای امبولی ریه (PE) عبارت‌اند از:

• دارو‌های ضد انعقاد (Anticoagulants): دارو‌هایی مانند وارفارین و هپارین، توانایی لخته شدن خون را کاهش می‌دهند. این کار به جلوگیری از بزرگ‌تر شدن لخته و جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید کمک می‌کند.
• فیبرینولیتیک درمانی (Fibrinolytic therapy): این دارو‌ها که لخته شکن نیز نامیده می‌شوند، به‌صورت داخل وریدی (IV) برای شکستن لخته خون تجویز می‌شوند. این دارو‌ها فقط در شرایطی که زندگی بیمار در خطر است استفاده می‌شوند.
• فیلتر ورید کاوا (Vena cava filter): دستگاه فلزی کوچکی که در ورید اجوف (رگ خونی بزرگی که خون را از بدن به قلب باز می‌گرداند) قرار می‌گیرد، برای جلوگیری از حرکت لخته‌ها به ریه‌ها استفاده شود. این فیلتر‌ها معمولاً زمانی استفاده می‌شوند که نمی‌توانید درمان ضد انعقادی دریافت کنید.
• آمبولکتومی ریه (Pulmonary embolectomy): این روش درمانی به‌ندرت استفاده شده و معمولاً فقط در موارد شدید که PE شما بسیار بزرگ است و به دلیل سایر مشکلات پزشکی نمی‌توانید داروی ضد انعقاد یا ترومبولیتیک دریافت کنید، تجویز می‌شود.
• ترومبکتومی (Percutaneous thrombectomy): از راه پوست یک لوله بلند، نازک و توخالی (کاتتر) را از طریق رگ خونی به محل امبولی هدایت می‌کنند. این لوله توسط اشعه ایکس هدایت می‌شود. هنگامی که کاتتر در جای خود قرار گرفت، برای شکستن امبولی، بیرون کشیدن آن، یا حل کردن آن با استفاده از داروی ترومبولیتیک، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.

خدمات مراقبت و رسیدگی به افراد مبتلا به امبولی ریه در مؤسسه توانبخش

در این مطلب در مورد علائم امبولی ریه خواندیم و از نزدیک با عوامل خطر بروز، راه‌های پیشگیری از این بیماری و روش های تشخیص امبولی ریه آشنا شدیم. اگر هر یک از علائم را در خود یا اطرافیانتان مشاهده کردید و یا اگر دچار آمبولی ریوی بوده و نیاز به اعزام پرستار و پزشک به محل بیمار دارید، می‌توانید از خدمات مؤسسه توانبخش استفاده کنید.

اعزام پزشک و پرستار به منزل، انجام آزمایش‌های موردنیاز در منزل و توانبخشی و مراقبت از بیماران از جمله خدمات مؤسسه توانبخش است. برای استفاده از این خدمات تنها کافی است با مشاوران و کارشناسان این مؤسسه در تماس باشید.