علائم و علت استفراغ خونی در سالمندان (یک نشانه خطرناک)

استفراغ خونی در سالمندان معمولاً ناشی از مشکلات گوارشی جدی مانند زخم معده، التهاب مری، واریس‌های مری یا حتی تومورهای دستگاه گوارش است که با توجه به کاهش توان دفاعی بدن در این سن، خطر تشدید بیماری و کم‌خونی بیشتر می‌شود. درمان و مراقبت شامل کنترل خونریزی با داروهای کاهش اسید معده، انجام آندوسکوپی برای تشخیص و بستن رگ‌های آسیب‌دیده یا برداشتن ضایعات، مصرف مایعات کافی و رفع کمبود آهن است؛ همچنین معاینات منظم پزشکی برای پیشگیری از عود مجدد و پایش وضعیت بیمار در اولویت قرار دارد.

اگر در اطرافیان خود افرادی با این مشکل گوارشی دارید یا در منزلتان سالمندی زندگی می‌کند تا انتها همراه ما باشید.

استفراغ خونی چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

به زبان ساده استفراغ خونی یا هماتزیس یعنی دفع و خروج خون از طریق معده که هشداری جهت بررسی آسیب‌های دستگاه گوارشی است. اما سوال اینجاست چرا استفراغ خونی اتفاق می‌افتد؟ مهم ترین دلایل استفراغ خونی به شرح زیر است:

1. زخم معده یا زخم اثنی عشر: یکی از دلایل استفراغ خونی می‌تواند ایجاد زخم در دیواره معده یا اثنی عشر باشد.
2. التهاب معده: التهاب معده که به گاستریت نیز معروف است یکی دیگر از دلایل خونریزی و استفراغ خونی است.
3. واریس مری: واریس مری مورد بعدی از دلایل استفراغ خونی است که بیشتر در افرادی با مشکلاتی همچون سیروز کبدی رخ می‌دهد.
4. سرطان: وجود تومورهای سرطانی در مری و معده نیز می‌تواند دلیلی برای استفراغ خونی باشد.
5. خونریزی دستگاه گوارشی فوقانی: گاهی به دلایلی همچون پارگی مری یا آسیب‌های جدی دیواره دستگاه گوارشی خونریزی پیش آمده منجر به استفراغ خونی می‌شود.
6. مصرف داروهای خاص: در مواردی نیز مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا رقیق کننده‌های خونی باعث خونریزی دستگاه گوارشی و استفراغ خونی می‌شوند.
7. ضربات به شکم: گاهی نیز علت استفراغ خونی ناشی از تصادف یا وارد شدن ضربات محکم به شکم می‌باشد که منجر به خونریزی داخلی شده است.

علل شایع استفراغ خونی در سالمندان

علاوه بر موارد ذکر شده همچون التهاب معده، واریس مری، پارگی مری و دستگاه گوارش سایر علل شایع استفراغ خونی در سالمندان می‌تواند کهولت سن، تغییرات طبیعی بدن یا بیماری‌های مزمن باشد. اما دلایلی همچون مصرف داروهای متعدد، یبوست، برخی عفونت‌های دستگاه گوارشی یا حتی برخی بیماری‌های قلبی عروقی نیز باید به عنوان دلایل استفراغ خونی سالمندان بررسی شوند. در ادامه به لیستی از بیماری‌های مختلفی که باعث استفراغ خونی در سالمندان میشود اشاره می‌کنیم.

بیماری‌های مرتبط با استفراغ خونی سالمندان

شما به عنوان یک سالمند یا پرستار سالمند یا اگر عضو سالمندی در خانه دارید نخست باید از این مورد آگاه شوید که چه بیماریهایی باعث استفراغ خونی می‌شوند؟

• زخم معده و اثنی عشر
• سرطان معده یا مری
• سیروز کبدی
• واریس مری
• اختلاتی خونی همچون کم خونی یا اختلالات انعقاد خون
• التهاب روده
• عفونت باکتریای دستگااه گوارش
• التهاب لوزالمعده
• تجزیه و خوردگی بافت معده
• ضایعه دیلافوی یعنی بیرون زدن سرخرگ از دیواره معده

علائم هشدار دهنده استفراغ خونی در سالمندان و زمان مراجعه به پزشک

در صورت بروز استفراغ خونی به علائم بعد از آن نیز توجه کنید و در صورت بروز هر یک از علائم زیر در سریع ترین زمان به پزشک متخصص مراجعه کنید:

• درد شدید شکم، اگر بیمار در حین استفراغ یا بعد از آن در ناحیه شکم و اطراف آن احساس درد شدید کرد امکان پارگی دستگاه گوارش یا حتی عفونت وجود دارد که تشخیص نهایی به عهده پزشک متخصص است.
• علائمی همچون سردرگمی، ضعف و سرگیجه نشان از کاهش فشار خون به دلیلی از دست دادن حجم زیاید از خون می‌باشد.
• تغییر در رنگ مدفوع نیز می‌تواند نشانه آسیب بخش بالایی دستگاه گوارش باشد.
• تب و لرز همراه با استفراغ خونی دلیل وجود عفونت در دستگاه گوارش را بالا می‌برد.
• کاهش اشتها نیز یک هشدار جدی است که به دلیل وجود زخم معده یا ناتوانی در هضم درست غذا رخ می‌دهد.

حتما در زمان بروز این مشکل اولین سوال شما این است، آیا استفراغ خونی در سالمندان خطرناک است؟ باید به پزشک مراجعه کنیم؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم بله و این اتفاق یک هشدار جدی در رابطه با سلامت سالمندان است که باید به سرعت با مراجعه فوری به پزشک پیگیری شود. اما استفراغ خونی چه خطراتی برای سالمندان به همراه دارد؟

1. کاهش فشار خون: به دلیل خونریزی شدید در دستگاه گوارش امکان کاهش فشار خون در سالمندان وجود دارد.
2. افزایش عفونت: در صورتی که دلیل خونریزی پارگی دستگاه گوارش باشد ممکن است منجر به بروز عفونت‌های شدید شود.
3. مشکلات قلبی: استفراغ پشت سر هم و به صورت خونی می‌تواند منجر به اختلال در تعادل الکترولیت‌ها شود و باعث بروز مشکلات قلبی گردد.
4. مشکلات روانی: در این شرایط بدون شک ذهن بیمار سالمند و اطرافیان درگیر بررسی دلایل این اتفاق خواهد شد و از نظر روانی شخص سالمند دچار تنش و استرس می‌گردد.

روش‌های تشخیص استفراغ خونی

علاوه بر علائم بالینی و مشخص بودن رگه‌های خون در استفراغ باید پزشک متخصص بر اساس آزمایش‌ها و دستگاه‌های پیشرفته هم خونی بودن استفراغ را تایید کند هم دلایل آن را بررسی نماید. اما چگونه استفراغ خونی تشخیص داده می‌شود؟

1. معاینه فیزیکی بیمار و سوالات پزشکی: در ابتدا باید بیمار به سوالاتی همچون زمان شروع، مقدار خون، رنگ خون، علائمی مثل درد معده یا روده، تب و لرز و … پاسخ دهد. همچنین در این مواقع امکان دارد پزشک شکم بیمار را با فشار دادن و تشخیص ناحیه درد معاینه کند.
2. آزمایش: اولین اقدام پزشکان آزمایش فوری خون و بررسی عملکرد کبد می‌باشد. پزشک از طریق آزمایش CBC، تست مدفوع و… به بررسی گلبول‌های قرمز و علائم کم خونی خواهد پرداخت در این مرحله وجود عفونت‌ها نیز بررسی می‌شود.
3. تصویربرداری پزشکی: برای بررسی دستگاه گوارش باید از رادیوگرافی، سونوگرافی و یا سی تی اسکن استفاده شود.
4. آندوسکوپی: مورد دیگر که یکی از دقیق ترین راه‌های تشخیص مشکلات دستگاه گوارش است، آندوسکوپی می‌باشد. در این روش با استفاده از لوله نازک منعطف و دوربین مری، معده و بخش فوقانی روده باریک به طور کامل بررسی می‌شود تا هر گونه باکتری، عفونت، زخم، التهاب یا پارگی که دلیل خونریزی بوده است، مشخص گردد.

روش‌ها درمان خانگی و پزشکی استفراغ خونی

در زمان بروز استفراغ خونی در مرحله اول خونسردی خود را حفظ کنید، اگر اطلاعات درستی در این زمینه ندارید یا سالمند شما توانایی جسمی برای رفتن به مراکز درمانی ندارد می‌توانید با مراکز خدمات پرستاری و پزشکی در منزل تماس بگیرید تا در سریع ترین زمان پزشک متخصص و پرستار جهت تشخیص و راهنمایی جهت درمان درست به منزل شما اعزام شوند.

بدون شک به دلیل مسائل روانی و کم به بیمار در همان لحظه ابتدایی سوالاتی در رابطه با روش‌های درمان استفراغ خونی به ذهنتان خطور می‌کند و برای آشنایی کلی خود بهتر است با روش‌های درمان خانگی و پزشکی استفراغ خونی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم، آشنا شوید.

درمان خانگی استفراغ خونی

1. استراحت کافی می‌تواند در بهبود وضعیت و کاهش علائم استرس زا موثر باشد.
2. مصرف غذاهای ملایم مثل نان تست، سوپ میکس شده بدون ادویه و فلفل، سیب زمینی پخته له شده، برنج موارد مناسبی هستند.
3. نوشیدن آب و مایعاتی همچون آبمیوه‌های رقیق شده در این شرایط یک مورد ضروری است. اگر استفراغ و حالت تهوع شدید است به آرامی، با مقادیر کم و با فواصل طولانی مایعات یا مواد غذایی را مصرف کنید.
4. از مصرف غذای تند، چرب، نمکی و دارای افزودنی‌های متعدد خودداری کنید که معده تحریک نشود.
5. استفاده از زنجبیل برای کاهش تهوع موثر است ؛ برای مصرف بهتر است زنجبیل را با آب ولرم ترکیب کنید.

درمان پزشکی استفراغ خونی

مصرف داروهایی که پزشک متخصص بعد از انجام آزمایش، سونوگرافی و آندوسکوپی تجویز کرده است بهترین روش درمان استفراغ خونی یا دلایل بروز آن است. داروهایی همچون:

1. داروهای ضد اسید معده
2. داروهای ضد تهوع مانند متوکلوپرامید یا پروکلرپرازین
3. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
4. آنتی بیوتیک‌ها و داروهای کنترل عفونت
5. تزریق سرم یا خون جهت رفع علائم کم خونی شدید
6. عمل جراحی و رفع مشکلات دستگاه گوارش

مراقبت‌های پرستاری برای سالمندان مبتلا به مشکلات گوارشی

با در نظر گرفتن سن و ناتوانی‌های جسمی سالمندان باید در حالت عادی و در زمان بروز بیماری‌های مختلف به مراقبت‌های اصولی این افراد توجه کنیم. در اینجا قصد داریم برخی از مراقبت‌های پرستاری برای سالمندان مبتلا به مشکلات گوارشی را بررسی کنیم:

1. ارزیابی وضعیت بیمار: ابتدایی‌ترین کار این است که پرستار مربوطه وضعیت کلی بیمار را که مهم ترین آن‌ها به شرح زیر است بررسی نماید:

• تاریخچه پزشکی: بررسی اطلاعات و داده‌های پرونده بیمار در رابطه با تاریخچه بیماری ها، رژیم غذایی، نوع درمان و داروها.
• علائم بالینی: بررسی علائمی مانند درد شکم، اسهال، یبوست، حالت تهوع و ضعف و سرگیجه.
• معاینه فیزیکی: بررسی و مشخص کردن بخشی از شکم بیمار که درد بیشتری در آن حس می‌کند.

2. تعیین رژیم غذایی مناسب: در این مرحله باید تغذیه بیمار بر اساس مشکل گوارشی بررسی شود و یک رژیم درست تدوین گردد و به نکات زیر دقت شود.

• مصرف آب و آبمیوه طبیعی رقیق شده به میزان کافی.
• مصرف غذاهای ملایم بدون چربی و فلفل.
• افزایش فیبر با مصرف سبزیجات، میوه و غلات.

3. مدیریت زمان مصرف داروها: مصرف دوز درست دارو و زمان صحیح یکی از مهم‌ترین مراحل درمان و رفع مشکلات گوارشی می‌باشد و باید بیمار نسبت به مواردی همچون عوارض جانبی داروها، تداخل دارویی و بهترین زمان مصرف آن‌ها آگاه شود.
4. فعالیت بدنی: بدون شک یک جا نشینی و عدم تحرک باعث آسیب جدی به دستگاه گوارش خواهد شد. پرستار باید سعی کند بیمار را به حرکات نرمشی سبک، پیاده روی کوتاه مدت و فعالیت‌های بدنی جهت هضم غذا تشویق کند.
5. مراقبت‌های روانی و مشاوره: در زمان بروز بیماری‌ها و اوج گرفتن آن‌ها نه تنها بیمار سالمند بلکه اطرافیان دچار مشکلات روحی و روانی می‌شوند. پرستار موظف است با آگاهی سازی درست ذهن بیمار را برای پذیرش بیماری و درمان آن آماده کند، به احساسات و دغدغه‌های ذهنی بیمار توجه نماید تا بیمار از نظر تنش روحی و تخلیه احساسات دچار مشکل نشود.
6. بررسی علائم حیاتی و بهداشتی: یکی از وظایف پرستار در زمان مراقبت از سالمند بررسی علائم حیاتی و نظارت بر شرایط جسمی او می‌باشد که مهم ترین آن‌ها به شرح زیر است:

• چک کردن فشار خون
• چک کردن ضربان قلب
• چک کردن دمای بدن
• نظارت بر تغییرات وزنی بیمار
• پیشگیری از یبوست با مصرف دارو ملین‌های مناسب
• پیشگیری از بروز عفونت با رعایت بهداشت فردی و محیطی

خدمات توانبخشی برای بیماران سالمند در منزل

سالمندان قشری از جامعه هستند که به دلیل کهولت سن و ناتوانی که دارند ممکن است شرایط مراجعه به بیمارستان و مراکز درمانی را نداشته باشند یا در زمان مراجعه به بیمارستان نیازمند یک پرستار مجرب باشند. در این شرایط بهترین توصیه ما استفاده از خدمات توانبخشی در منزل است؛ موسسه پرستاری توانبخش با توجه به کادر مجربی که دارد یک انتخاب مناسب جهت ارائه خدمات پرستاری در منزل برای بیماران گوارشی است و در این شرایط بدون هیچ دغدغه ای می‌توانید مراقبت از سالمند با مشکلات گوارشی ، نظارت بر مصرف صحیح دارو، طی کردن روال درمان، نظارت بر رژیم غذایی درست بیمار خود را به این تیم حرفه ای بسپارید.