ناخن جویدن کودکان؛ رفتار شایع 30% بچه‌ها در دنیا

گاهی اوقات، یک رفتار کوچک می‌تواند دریچه‌ای به دنیای پیچیده‌ی احساسات کودکان باز کند. شاید وقتی می‌بینید فرزندتان ناخن‌هایش را می‌جود، تنها به ظاهر ناخن‌های آسیب‌دیده فکر کنید. اما این عادت ساده می‌تواند پیام‌های مهم‌تری درباره دنیای درونی او داشته باشد؛ پیام‌هایی از اضطراب، استرس یا حتی نیاز به توجه و آرامش بیشتر.

ناخن جویدن در کودکان معمولاً یک واکنش طبیعی به فشارهای محیطی یا شرایط ناآشناست. گاهی کودک نمی‌تواند با کلمات توضیح دهد که چه چیزی او را آزار می‌دهد، اما رفتارهایش این وظیفه را بر عهده می‌گیرند.

در مسیر کمک به کودکان، گاهی نیاز است از افراد متخصص کمک بگیرید؛ افرادی که می‌دانند چگونه باید با کودکان صحبت کرد و چطور می‌توان به شکلی ساده و مؤثر این عادت‌ها را مدیریت کرد. خدمات مشاوره و پرستاری تخصصی در کنار حمایت والدین می‌تواند این فرآیند را سریع‌تر و آسان‌تر کند.

در این مقاله، به بررسی علل ناخن جویدن کودکان، پیامدهای احتمالی آن و راهکارهایی برای کنار گذاشتن این عادت می‌پردازیم.

ناخن جویدن کودکان نشانه چیست: پرده‌برداری از دلایل این عادت

ناخن جویدن کودکان یکی از رایج‌ترین عادت‌های تکراری است که اغلب ریشه در عوامل مختلف روانی، رفتاری و حتی فیزیولوژیکی دارد. مقاله‌ای در Acta Derm Venereol اشاره می‌کند که شیوع ناخن جویدن در کودکان و نوجوانان بین ۲۰ تا ۳۳ درصد متغیر است. این آمارها نشان می‌دهند که حدود ۳۰ درصد از کودکان در سراسر جهان به عادت ناخن جویدن مبتلا هستند.

این رفتار به‌ظاهر ساده، می‌تواند ناشی از ترکیبی از عوامل باشد که در ادامه توضیح خواهیم داد که ناخن جویدن کودکان نشانه چیست:

• اضطراب و استرس

کودکان، درست مانند بزرگسالان، ممکن است در مواجهه با شرایط استرس‌زا یا اضطراب‌برانگیز به دنبال راه‌هایی برای آرامش باشند. امتحانات مدرسه، تغییرات در محیط زندگی، تولد یک خواهر یا برادر جدید، یا حتی تنش‌های خانوادگی می‌توانند دلایل اصلی بروز این رفتار باشند. ناخن جویدن در این شرایط، یک مکانیسم دفاعی ناخودآگاه برای کاهش تأثیر استرس بر کودکان محسوب می‌شود.

• عادت‌های نادرست یا تقلید از دیگران

گاهی اوقات کودکان این عادت را از اطرافیان خود می‌آموزند. اگر یکی از اعضای خانواده یا دوستان کودک به این رفتار مبتلا باشد، احتمال تقلید و تبدیل شدن آن به یک عادت بلندمدت افزایش می‌یابد.

• خستگی یا بی‌حوصلگی

برخی از کودکان زمانی که احساس بی‌حوصلگی می‌کنند یا فعالیت مشخصی برای انجام دادن ندارند، به ناخن جویدن روی می‌آورند. این رفتار می‌تواند راهی برای پر کردن لحظات بی‌تحرکی یا کاهش کسالت باشد.

• نیاز به تسکین

بسیاری از کودکان برای مقابله با احساسات منفی مانند تنهایی، ناامیدی یا خشم، به رفتارهایی مانند ناخن جویدن پناه می‌برند. این رفتار می‌تواند به‌طور موقت آن‌ها را آرام کرده و حس کنترل بیشتری به آن‌ها بدهد.

• اختلالات رفتاری یا اضطرابی

در برخی موارد، ناخن جویدن ممکن است نشانه‌ای از وجود اختلالات رفتاری کودکان یا اضطرابی مانند اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یا سایر مشکلات مرتبط با تنظیم هیجانات باشد. این مسئله نیازمند بررسی تخصصی توسط مشاوران روان‌شناختی است.

• تحریک یا خارش ناخن‌ها

گاهی اوقات، مشکلات جسمانی مانند ناخن‌های آسیب‌دیده، رشد نادرست ناخن‌ها یا تحریک پوست اطراف ناخن می‌تواند باعث شود که کودک برای رفع خارش یا ناراحتی به جویدن ناخن روی آورد.

• جستجوی راحتی جسمی یا ذهنی

برای برخی کودکان، ناخن جویدن یک فعالیت آرام‌بخش است که در هنگام خستگی یا خواب‌آلودگی به آن روی می‌آورند. این رفتار به آن‌ها کمک می‌کند تا احساس آرامش بیشتری کنند.

• کمبود مواد مغذی

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود مواد معدنی خاص مانند کلسیم یا آهن می‌تواند باعث ایجاد رفتارهایی مانند ناخن جویدن شود. اگر این احتمال وجود داشته باشد، مشورت با یک پزشک یا متخصص تغذیه می‌تواند مفید باشد.

عوارض ناخن جویدن کودکان: زنگ خطرهای پنهان یک عادت کوچک

ناخن جویدن اگرچه در ابتدا به نظر یک رفتار بی‌ضرر و گذرا می‌آید، اما در صورت تداوم می‌تواند پیامدهای متعددی بر سلامت جسم و روان کودک داشته باشد. این عادت نه‌تنها می‌تواند به مشکلات بهداشتی و جسمانی منجر شود، بلکه در درازمدت بر اعتماد به نفس و وضعیت روانی کودک نیز تأثیرگذار است. در ادامه، به بررسی عوارض مختلف ناخن جویدن کودکان می‌پردازیم:

مشکلات بهداشتی

مشکلات بهداشتی ناشی از ناخن جویدن، می‌تواند سلامت کودک را به خطر بیندازد که پیامدهای آن عبارتند از:

• ورود میکروب‌ها به بدن: ناخن‌ها منبع تجمع میکروب‌ها هستند و با جویدن، این عوامل بیماری‌زا وارد دهان شده و خطر عفونت‌های گوارشی یا دهانی را افزایش می‌دهند.
• عفونت‌های پوستی: زخم‌های کوچک در اطراف ناخن که ناشی از جویدن هستند، زمینه‌ساز عفونت‌های قارچی و باکتریایی می‌شوند.

مشکلات روانی

ناخن جویدن می‌تواند بر سلامت روان کودک تأثیر بگذارد که این تأثیرات شامل موارد زیر است:

• کاهش اعتماد به نفس: ظاهر ناخن‌های جویده‌شده و زخم‌ها ممکن است کودک را در جمع دوستانش خجالت‌زده کند و به انزوای اجتماعی منجر شود.
• افزایش اضطراب: این عادت که اغلب برای کاهش اضطراب به‌کار می‌رود، می‌تواند خود به عاملی برای افزایش اضطراب و استرس بیشتر تبدیل شود.
• رفتارهای وسواسی: در مواردی، این عادت ممکن است به تقویت رفتارهای وسواسی و جبری در کودک منجر شود.
• کاهش تمرکز: این عادت ناخودآگاه ممکن است کودک را از انجام تکالیف یا تمرکز در کلاس درس باز دارد.
• حواس‌پرتی در محیط آموزشی: در مدرسه یا محیط‌های آموزشی، ناخن جویدن می‌تواند باعث وقفه در یادگیری و کاهش کارایی تحصیلی کودک شود.

مشکلات بلندمدت جسمانی

این عادت می‌تواند اثرات ماندگاری بر بدن کودک داشته باشد، از جمله:

• تغییر شکل ناخن‌ها: جویدن مداوم ناخن می‌تواند به رشد نامنظم و تغییر دائمی شکل آن‌ها منجر شود.
• آسیب به بستر ناخن: صدمات مکرر به بافت زیر ناخن ممکن است رشد طبیعی ناخن‌ها را مختل کند.
• آسیب به دندان‌ها و لثه: فشار مداوم بر دندان‌ها می‌تواند باعث ترک خوردن مینای دندان، تحریک لثه و حتی حرکت نامناسب دندان‌ها شود.

مشکلات اجتماعی

این رفتار می‌تواند ارتباط کودک با همسالانش را تحت تأثیر قرار دهد که پیامدهای آن شامل موارد زیر است:

• مسخره شدن توسط دیگران: کودکان ممکن است به دلیل ناخن‌های جویده‌شده توسط دوستانشان مسخره شوند که این مسئله می‌تواند بر روابط اجتماعی و اعتماد به نفس آن‌ها تأثیر منفی بگذارد.
• ایجاد انزوای اجتماعی: حس خجالت ناشی از این رفتار ممکن است کودک را از جمع‌های دوستانه دور کند و باعث کناره‌گیری او شود.

کلید ترک ناخن جویدن در کودکان

درمان ناخن جویدن کودکان، مانند هر رفتار دیگری، نیازمند رویکردی جامع و دلسوزانه است. از کاهش اضطراب گرفته تا جایگزین کردن این عادت با رفتارهای سالم‌تر، روش‌های متنوعی وجود دارد که در ادامه به بررسی ناخن جویدن کودکان و درمان آن پرداخته‌ایم:

1. تکنیک‌های کاهش اضطراب و مدیریت استرس

اضطراب یکی از دلایل اصلی ناخن جویدن است، بنابراین کاهش استرس نقش کلیدی در درمان دارد. روش‌های موثر شامل:

• ایجاد محیط آرامش‌بخش: فضای خانه را با کاهش تنش‌ها و مشاجرات خانوادگی آرام کنید.
• فعالیت‌های آرامش‌بخش: کودک را به فعالیت‌هایی مانند نقاشی، کاردستی، یا تمرینات ساده تنفسی ترغیب کنید.
• بازی درمانی: این روش به کودک کمک می‌کند تا استرس خود را از طریق بازی تخلیه کند.
• ورزش: فعالیت‌های فیزیکی مانند دوچرخه‌سواری یا فوتبال می‌تواند انرژی و استرس کودک را تخلیه کند.

2. تقویت رفتار مثبت

کودکان معمولاً از تشویق و توجه مثبت بهره زیادی می‌برند. برخی از روش‌های موثر برای تقویت رفتار مثبت عبارتند از:

• تشویق به رفتارهای سالم‌تر: زمانی که کودک ناخن‌هایش را نمی‌جود، او را با کلمات محبت‌آمیز یا جوایز کوچک تشویق کنید.
• آموزش عادت‌های سالم به کودکان: وسایلی مثل توپ ضد استرس یا اسباب‌بازی‌های کوچک به کودک بدهید تا دستانش مشغول بماند.
• تشویق به مراقبت از ناخن‌ها: مشارکت کودک در کوتاه کردن و مراقبت از ناخن‌هایش می‌تواند احساس مسئولیت بیشتری در او ایجاد کند.

3. استفاده از ابزارهای کمکی

درمان ناخن جویدن می‌تواند با ابزارهای ساده و کمکی مؤثرتر شود:

• لاک‌های تلخ طعم: استفاده از لاک‌های تلخ می‌تواند کودک را از جویدن ناخن منصرف کند.
• دستکش یا پوشش ناخن: در شرایط خاص، می‌توانید از دستکش یا پوشش‌های مخصوص برای جلوگیری از جویدن ناخن استفاده کنید.
• آدامس یا خوراکی‌های سالم: برای کودکانی که به فعالیت دهانی نیاز دارند، جویدن آدامس بدون قند یا خوراکی‌های سالم می‌تواند جایگزین مناسبی باشد.

4. مشاوره روانشناسی

اگر ناخن جویدن کودک به دلیل اضطراب یا مشکلات عمیق‌تر است، استفاده از مشاور می‌تواند بسیار مؤثر باشد. در صورتی که مراجعه به مشاور برای شما راحت نیست، می‌توانید از خدمت تخصصی مشاوره در منزل توانبخش استفاده کنید:

• گفتار درمانی: این روش به کودک کمک می‌کند تا احساساتش را بهتر بیان کند.
• مدیریت استرس: روانشناس می‌تواند تکنیک‌هایی مانند تمرینات ذهن‌آگاهی یا آرام‌سازی (ریلکسیشن) را به کودک آموزش دهد.
• شناسایی ریشه‌ها: مشاوران می‌توانند علل دقیق ناخن جویدن را شناسایی کرده و برنامه درمانی متناسبی ارائه دهند.

5. آموزش و نقش والدین

نقش والدین در مدیریت رفتار کودکان برای ترک این عادت بسیار مهم است. برخی نکات برای والدین:

• عدم سرزنش: سرزنش یا تنبیه کودک می‌تواند استرس او را افزایش داده و مشکل را بدتر کند.
• همراهی و حمایت: با کودک صحبت کنید و دلیل رفتار او را بفهمید. به او اطمینان دهید که در کنار او هستید.
• تعیین اهداف کوچک: به کودک کمک کنید تا با گام‌های کوچک و تدریجی، عادت خود را ترک کند.

6. تغذیه مناسب و سلامت جسمانی

گاهی کمبود مواد مغذی می‌تواند به رفتارهایی مانند ناخن جویدن منجر شود.

• تامین مواد مغذی: مطمئن شوید که کودک به اندازه کافی آهن، کلسیم و ویتامین‌های ضروری دریافت می‌کند.
• رژیم غذایی متعادل: مصرف سبزیجات، میوه‌ها و مواد غذایی سالم می‌تواند تأثیر مثبتی بر سلامت روانی و جسمانی کودک داشته باشد..

7. خدمات تخصصی پرستاری و مشاوره در منزل

استفاده از خدمات پرستاری و مشاوره برای کودکان در منزل، به دلیل تخصص و تجربه کافی پرستاران در محیط آشنای منزل برای کودکان، می‌تواند روند درمان را سرعت بخشد.

• پرستاری تخصصی: پرستاران متخصص می‌توانند کودک را در محیطی آرام و آشنا تحت مراقبت قرار دهند.
• مشاوره در منزل: دریافت مشاوره روانشناختی برای کودکان در محیط خانه می‌تواند به کودک کمک کند تا با احساس راحتی بیشتری مسائل خود را بیان کند.

خدمات موسسه توانبخش در مشاوره و مراقبت از کودکان

مؤسسه توانبخش با ارائه خدمات متنوع در حوزه مشاوره و مراقبت از کودکان، به والدین کمک می‌کند تا با چالش‌های رفتاری فرزندان خود، از جمله ناخن جویدن، به شکلی مؤثر برخورد کنند. خدمات پرستاری در منزل به صورت تخصصی طراحی شده‌اند تا با توجه به نیازهای کودکان و والدین، بهترین راهکارهای درمان ناخن جویدن ارائه شود. برخی از خدمات مرتبط با این موضوع عبارتند از:

• مشاوره روانشناسی کودک

ناخن جویدن کودکان اغلب ناشی از استرس یا احساسات پردازش‌نشده است. خدمات مشاوره روانشناسی توانبخش به شناسایی این دلایل و کمک به کودک در مدیریت احساساتش می‌پردازد. مشاوران با استفاده از تکنیک‌هایی مانند بازی درمانی و آموزش مهارت‌های آرام‌سازی، به کودکان کمک می‌کنند تا آرامش بیشتری پیدا کرده و این عادت را کنار بگذارند.

• پرستاری تخصصی کودک در منزل

پرستاران متخصص توانبخش با حضور در منزل، رفتارهای کودک را در طول روز نظارت کرده و به والدین در مدیریت رفتار ناخن جویدن کودکان سه ساله کمک می‌کنند. آن‌ها با استفاده از روش‌های غیرتنبیهی، کودک را به فعالیت‌های جایگزین مشغول کرده و در آموزش عادت‌های بهداشتی و سالم مشارکت می‌کنند. این خدمات مخصوصاً برای والدین شاغل یا پرمشغله بسیار مفید است.

• مراقبت از کودکان با رفتارهای تکراری یا اضطرابی

برای کودکانی که به دلیل اضطراب یا عادت‌های وسواسی ناخن می‌جوند، توانبخش برنامه‌های تخصصی ارائه می‌دهد. این برنامه‌ها شامل فعالیت‌هایی مثل بازی درمانی و معرفی فعالیت‌های دستی مانند نقاشی یا ساخت کاردستی است تا انرژی کودک به سمت رفتارهای مثبت هدایت شود. این روش‌ها به کاهش عادت‌های تکراری   کودکان و اضطراب آنها کمک می‌کند.

• آموزش والدین

والدین نقش کلیدی در مدیریت رفتارهای فرزندان دارند و توانبخش با ارائه برنامه‌های آموزشی به آن‌ها کمک می‌کند. این آموزش‌ها شامل تکنیک‌هایی برای تقویت رفتار مثبت، کاهش تنش‌های خانوادگی و مدیریت اضطراب کودک است. والدین با یادگیری این مهارت‌ها می‌توانند محیطی آرام‌تر برای کودک فراهم کنند و نقش مؤثرتری در اصلاح رفتار او داشته باشند.

• مشاوره تغذیه و سلامت جسمانی کودک

کمبود مواد مغذی مانند آهن و کلسیم می‌تواند منجر به رفتارهایی مانند ناخن جویدن در کودکان 4 ساله شود. توانبخش با ارائه خدمات مشاوره تغذیه، رژیم غذایی کودک را بررسی کرده و خوراکی‌های سالم و داروی ناخن جویدن کودکان را، برای تقویت سلامت جسمی و کاهش رفتارهای اضطرابی کودکان پیشنهاد می‌دهد. این خدمات به والدین کمک می‌کند تا نقش تغذیه را در بهبود رفتارهای کودک بهتر درک کنند.

همراهی دلسوزانه برای ترک ناخن جویدن کودکان

ناخن جویدن کودکان، اگرچه به نظر یک عادت کوچک می‌آید، اما در پاسخ به این سوال که ناخن جویدن کودکان نشانه چیست می‌توان آن را نشانه‌ای از اضطراب، استرس یا مسائل رفتاری دانست که نیازمند توجه ویژه است. با درک ریشه‌های این رفتار و استفاده از روش‌های مؤثر مانند کاهش اضطراب، تقویت رفتار مثبت و مشاوره روانشناسی، می‌توان به کودکان کمک کرد تا این عادت را کنار بگذارند و به سمت رفتارهای سالم‌تر حرکت کنند.

توانبخش با تیمی از متخصصان روانشناسی، پرستاری و مشاوره تغذیه آماده است تا در این مسیر همراه شما باشد. برای مشاوره و خدمات مراقبتی کودک دلبندتان، همین حالا با توانبخش تماس بگیرید و از خدمات تخصصی ما برای مدیریت رفتار کودکان بهره‌مند شوید.