قند خون خطرناک چند است؟ چه زمانی نگران باشیم؟

قند خون خطرناک به قند خونی که بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی باشد گفته می‌شود که با عناوین هیپرگلیسمی (قند خون بالا) و هیپوگلیسمی (قند خون پایین) شناخته می‌شوند. اگرچه قند خون به شیوه‌های مختلفی در آزمایش گزارش می‌شود اما رایج‌ترین شکل آن قند خون تصادفی است. خوب است که این عدد زیر ۱۸۰mg/dl باشد. همچنین قند ناشتای بالای ۱۰۰ می‌تواند برای بدن خطرناک باشد.

مهم‌ترین بیماری ‌مرتبط با قند خون خطرناک دیابت نوع 1 و 2 است. اگر اخیراً به پزشک مراجعه کرده‌اید ممکن است برایتان آزمایش قند خون درخواست کرده باشد. آیا نگران هستید که قند خون خطرناک دارید؟ آیا قند خون ۳۰۰ خطرناک است؟ منظور پزشک از این که قند خون شما لب مرز است چیست؟ قند خون 500 خطرناک است؟ چه پیشگیری‌هایی به قند خون خطرناک کمک می‌کنند؟ در ادامه سعی می‌کنیم به سوال‌هایی از این دست پاسخ دهیم.

منظور از قند خون خطرناک چیست؟

قند خون خطرناک یا کنترل‌نشده به قندی گفته می‌شود که از محدوده طبیعی خارج باشد. اگرچه قند خون خطرناک به قندهای بالاتر از حد طبیعی گفته می‌شود اما قند خون پایین هم خطرناک است. قند خون بالاتر از حد طبیعی یکی از علائم مهم دیابت یا مرض قند است.

برای فهم بهتر مطلب، شما ابتدا باید برخی از مفاهیم را درک کنید، یکی از این مفاهیم، گلوکز است.

گلوکز چیست؟

گلوکز منبع اصلی انرژي سلول‌های بدن است. گلوکز را از طریق غذاهایی که می‌خورید دریافت می‌کنید. با خوردن غذا هورمون انسولین در بدن آزاد می‌شود. این هورمونی است که وظیفه تنظیم قند خون را در متابولیسم بدن برعهده دارد. اگر مقدار آن در بدن کافی نباشد یا سلول‌ها به درستی‌ به آن پاسخ ندهند ممکن است بیماری دیابت رخ دهد.

بالا یا پایین رفتن قند خون از حد طبیعی می‌تواند باعث مشکلات مهمی برای سلامتی شود. لازم است در این‌باره مراقبت کنید. درباره اینکه قند خونتان طبیعی است یا نه با پزشک مشورت کنید.

قند خون خطرناک چقدر است؟

سطح قند خون در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد. با این حال در صورتی‌ که قند خون در فاصله ۲ ساعت بعد از غذا خوردن بیشتر از ۱۸۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد خطرناک است؛ هرچه این افزایش بیشتر باشد خطر آن هم بیشتر است. به افزایش غیرطبیعی قندخون هایپرگلایسمی گفته می‌شود.

از سوی دیگر در اغلب افراد قند خون کمتر از mg/dl۷۰ غیرطبیعی است. به قند خون پایین‌تر از حد طبیعی هایپوگلیسمی گفته می‌شود. قند خون کمتر از mg/dl۴۰ می‌تواند کشنده باشد.

بیماری‌های مرتبط با قند خون خطرناک

مهم‌ترین بیماری مرتبط با قند خون خطرناک دیابت است. از این رو لازم است که کمی بیشتر با آن آشنا شویم. دیابت یک بیماری مزمن است که در آن تنظیم سطح قند خون به‌هم‌ می‌ریزد. دیابت دو نوع اصلی دارد؛

1. دیابت نوع ۱

به این دیابت، دیابت جوانان هم می‌گویند. سیستم ایمنی بدن به سلول‌های تولیدکننده انسولین در پاتکراس حمله می‌کند و در نتیجه انسولینی وجود ندارد یا سطح آن بسیار کم است. به همین علت درمان دیابت نوع۱ از همان ابتدا با انسولین است.

2. دیابت نوع ۲

این شایع‌ترین فرم دیابت است و زمانی رخ می‌دهد که سلول‌ها به انسولین مقاوم می‌شوند. ژنتیک، سن، چاقی، کم‌تحرکی، رژیم غذایی نامناسب و سبک زندگی همگی در به وجود آمدن آن دخیل‌اند. درمان آن به کمک سبک زندگی، داروهای خوراکی و گاهی انسولین است.

3. دیابت بارداری

این دیابت تنها در زمان بارداری رخ می‌دهد و مختص زنانی است که پیش از این دیابت نداشته‌اند. دیابت بارداری عموماً پس از زایمان برطرف می‌شود؛ اما خطر ابتلا به دیابت ۲ در هم مادر و هم فرزند افزایش می‌یابد.

دیابت بارداری عموماً با تغییر سبک زندگی بهبود می‌یابد درحالی که برخی مبتلایان، به انسولین نیاز پیدا می‌کنند.

قند خون خطرناک چه علائمی دارد؟

برای پاسخ به این سوال لازم است که قند خون خطرناک را به 2 دسته قند بالا و قند پایین تقسیم کنیم. علائم این 2 دسته با همدیگر متفاوت است:

علائم قند خون بالا (هیپرگلیسمی)

دیابت شایع‌ترین علت قند خون بالاست. با این حال عوامل دیگری نظیر داروها، مشکلات پانکراس یا پرکاری تیروئيد هم می‌تواند باعث آن شود. بالا رفتن قند خون ممکن است در ابتدا علامتی برایتان ایجاد نکند. اما با گذشت روزها یا هفته‌ها احتمال دارد که هر یک از علائم زیر را تجربه کنید:

• احساس تشنگی بیش از حد
• تاری دید
• احساس گرسنگی بیش از حد
• احساس خستگی بیش از حد

علائم قند خون پایین (هیپوگلیسمی)

اگر انسولین یا دیگر داروهای کاهنده قند خون مصرف می‌کنید در خطر افت قند خون هستید. از این رو در صورت ابتلا به دیابت لازم است که مرتباً قند خونتان را چک کنید. حتی اگر دیابت نداشته باشید مواردی نظیر ورزش کردن یا فراموش کردن یک وعده غذایی می‌تواند زمینه‌ساز افت قند خون شود. مصرف الکل، مصرف برخی داروهای خاص، مشکلات جدی قلبی، کبدی، کلیوی، مسائل هورمونی و جراحی کاهش وزن از دیگر مواردی است که می‌تواند باعث افت قند خون شود.

به علائم کاهش قند خون، به‌ویژه درصورت ابتلا به دیابت توجه کنید:

• لرزیدن بدن
• تعریق یا رنگ‌پریدگی
• گیجی، اضطراب یا تحریک‌پذیری
• گرسنگی
• خستگی
• سرگیجه

همچنین ممکن است سردرد یا تپش قلب را تجربه کنید. در صورت عدم درمان، افت هوشیاری و تشنج هم ممکن است. اما نکته قابل توجه این است که می‌توانید کاهش قند خون را به سادگی و با خوردن یا نوشیدن یک چیز شیرین مثل آبمیوه درمان کنید. همچنین می‌توانید از قرص‌های گلوکز استفاده کنید.

قند خون خطرناک چه عوارضی دارد؟

قند خون بالا در صورتی‌ که درمان نشود می‌تواند برای تک‌تک‌ اعضای بدن عارضه ایجاد کند. از جمله عوارض احتمالی آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بیماری قلبی عروقی از جمله سکته قلبی
• سکته مغزی
• مشکلات کلیوی
  آسیب اعصاب
• آسیب چشم
• مشکلات پوستی

چه عواملی احتمال خطر قند خون خطرناک را تشدید می‌کند؟

عوامل متعددی هستند که با هایپرگلیسمی یا افزایش غیرطبیعی قند خون مرتبط اند. از جمله:

• عدم استفاده از انسولین کافی یا دیگر داروهای دیابت در صورت ابتلا
• عدم تزریق صحیح انسولین یا استفاده از انسولین تاریخ‌ گذشته
• عدم رعایت رژيم غذایی
• ورزش نکردن
• استفاده از برخی داروهای خاص مثل استروئیدها یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
• جراحی یا جراحت
• ابتلا به بیماری یا عفونت

بیماری یا استرس می‌تواند باعث هایپرگلیسمی شود. به این خاطر هورمون‌هایی که بدن برای مبارزه با استرس و مریضی ترشح می‌کند قند خون را افزایش می‌دهند. در صورت ابتلا به دیابت ممکن است در زمان بیماری لازم باشد که بیشتر مراقب قند خونتان باشید.

چه زمانی با پزشک مشورت کنیم؟

هم قند خون بالا و هم قند خون پایین می‌تواند باعث یک وضعیت اورژانسی شود که نیاز به مداخله سریع درمانی و تشخیص زود هنگام دارد.

دقت کنید در صورتی که بیمار دیابت می‌شناسید که دچار افت هوشیاری شده است او را از نظر بررسی قندخون و عوارض دیابت به اورژانس ببرید.

عوارض اورژانسی قند خون خطرناک

کتواسیدوز دیابتی و HHS دو عارضه اورژانسی افزایش بیش از حد قند خون در بیماران مبتلا به دیابت است که در زیر هر یک را بررسی کردیم:

1. Diabetic ketoacidosis (DKA)

این بیماری در مبتلایان به دیابت نوع ۱ شایع است. سطح انسولین در خون پایین است و دسترسی به قند خون دشوار است و از این رو به سراغ چربی‌ها می‌رود؛ در این فرایند مواد شیمیایی به نام کتون‌ها از سلول بیرون می‌ریزند.

این مسئله ممکن است کشنده باشد. از جمله علائم احتمالی ‌DKA می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• علائم قند خون بالا
• مشکل در تنقس
• نهوع و استفراغ
• خشکی دهانی
• مشکل در تنفس
• تهوع
• خستگی بیش از حد
• تمایل به ادرار بیش از حد
• دهانی که از آن بوی میوه استشمام می‌شود
• گیجی

اگر عدد قند خونتان از ۲۵۰ بیشتر است این یک اوژانس پزشکی است که نیاز به مراقب فوری دارد.

2. HHS

این یک وضعیت خطرناک و جدی سلامتی است که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد که می‌تواند باعث علائم زیر شود:

• احساس تشنگی بیس از حد که ادامه‌دار است
• پوست گرم و خشک که بهتر نمی‌شود
• تب بالای 38.3 درجه
• احساس ضعف یک طرف اندام
• توهم

سایر عوارضی که اگر قند خون در میزان خطرناک باشد عبارتند از:

• آسیب به اعصاب (نوروپاتی)
• بیماری‌های قلبی عروقی
• مشکلات کلیوی
• مشکلات چشمی (رتینوپاتی)
• اختلالات سیستم ایمنی
• عفونت‌های مکرر
• زخم‌های دیر جوش

قند خون خطرناک چگونه درمان می‌شود؟

اگر DKA‌ خفیف باشد پزشک به شما آموزش می‌دهد که چگونه بیماری را در منزل درمان کنید. از سوی دیگر و در موارد شدید لازم است که چند روزی بستری شوید و درمان مناسب را در بیمارستان دریافت کنید:

• مایع درمانی به بازگشت مایع از طریق وریدهای اصلی کمک می‌کند. این علاوه بر جاجایی مایع به کاهش غلطت قند خون در بدن منجر می‌شود.
• تنظیم الکترولیت‌هایی نظیر پتاسیم
• درمان با انسولین

در درمان قند خون پایین ممکن است لازم باشد یک ویال گلوکز یا گلوکاگون دریافت کنید. در مواردی خوردن یک آبنبات ساده شیرین هم برای درمان هایپوگلیسمی کافی است. بنابر تشخیص تیم پزشکی گاهی برای درمان نیاز است عمل پیوند سلول‌های پانکراس انجام شود.

توصیه پزشکان درباره قند خون خطرناک

پزشک‌ها توصیه می‌کنند که همه افراد ۳۵ سال و بالاتر به مدت هر ۳ سال یک بار آزمایش قند خون برای ارزیابی بدهند. اگر دیابتی هستید کارهای متنوعی هست که با انجام آن‌ها می‌توانید قند خون را کنترل کنید.

پس قدم اول این است که به طور منظم با پزشکتان مشورت کنید. او به شما می‌گوید که قندخونتان در محدوده طبیعی هست یا نه. هر سوال مبهمی در ارتباط با قند خون طبیعی داشتید از او سوال کنید.

پزشک به شما می‌گوید که در چه فواصلی لازم است او را ملاقات کنید و در فواصل ملاقات خوب است که قند خون را به دقت نوشته باشید تا در ملاقات بعد پزشک را در جریان قرار دهید.

داروهایتان را با خودتان ببرید و به توصیه‌های پزشک درباره مصرف صحیح انسولین به دقت گوش کنید.

آزمایش‌های مرتبط با قند خون خطرناک

اگر قصد دارید به توصیه‌ای که در بالا گفتیم عمل کنید، می‌توانید برخی از آزمایش‌های مرتبط با قند خون را انجام دهید، این موارد عبارتند از:

• تست قند خون ناشتا
• تست تحمل گلوکز خوراکی
• هموگلوبین A1c

چطور از قند خون خطرناک پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از قند خون خطرناک موارد زیر را فراموش نکنید:

• آزمایش دوره‌ای هر 3 سال یکبار برای افراد بالای 35 سال سن. [در صورت ابتلا به دیابت این فواصل کمتر می‌شود. درا ین‌ باره با پزشک مشورت کنید.]
• با پزشک خود درباره داروها، زمان و نحوه مصرف و نیز کنترل قند خون حین ورزش و بیماری گفت‌وگو کنید.
• داروهایتان را به دقت مصرف کنید.
• عوامل متنوعی نظیر ورزش، خوردن و نوشیدن، بیماری و استرس و تغییرات هورمونی می‌توانند روی قند خون اثر بگذارند. حواستان به این تغییرات باشد تا به پزشک کمک کنید داروهایتان را بهتر تنظیم کند.
• به غذاهایی که می‌خورید دقت کنید. برای مثال کربوهیدرات قند خون را بالا می‌برد درحالی‌که فیبر آن را تنظیم می‌کند.
• حتی اگر دیابتی نیستید قطع شیرینی و موادغذایی آماده و ورزش کردن مفید است.

مراقبت مداوم از بیماران دیابتی را فراموش نکنید!

در این مطلب گفتیم که قند خون بالای ۱۸۰ و پایین‌تر از mg/dl۷۰ عموماً خطرناک در نظر گرفته می‌شود. با این حال در آزمایش، قندهای دیگری نظیر FBS، HA1C و قند بارداری هم گزارش می‌شود که درباره تفسیر آن لازم است با پزشک مشورت کنید.

اگر در منزل بیماری دیابتی به ویژه در رده سنی سالمندان دارید، حتما مراقبت‌های لازم را درباره آن‌ها انجام دهید یا در صورت نیاز از یک پرستار سالمند در این زمینه کمک بگیرید. قند خون، یک بیماری خاموش است که می‌تواند خطرناک باشد و حتما نیازمند راهکارهای درمانی و مراقبتی است.