11 علت اسهال در سالمندان + 6 روش درمان اسهال سالمندان

اسهال در سالمندان یا بیرون‌روی یک نوع علامت بیماری است نه خود بیماری، مثل تب که نشانه فعالیت سیستم ایمنی بدن است، شکم‌روی در سالمندان یا در هر فردی، علامتی است که به سمت یک بیماری نشانه رفته است.

گرچه اسهال را به ویژه در افراد سالخورده و سالمند باید جدی گرفت اما نگران نباشید، چون ما در توانبخش در کنار شما هستیم و به دلیل مهارت‌های پرستاری که داریم، نکاتی را مطرح می‌کنیم تا مشکل حل شود و راهکارهایی برای درمان خانگی اسهال سالمندان عزیز ارائه خواهیم کرد؛ پس با ما همراه باشید.

اسهال در سالمندان را باید جدی گرفت!

با افزایش سن، عملکرد و کارایی اعضای بدن مختل شده و کیفیت سابق خود را از دست می‌دهند؛ دستگاه گوارش سالمندان نیز با گذشت زمان دچار اختلال شده و امکان دارد سبب ایجاد بیماری‌هایی از جمله اسهال شود.

علت اسهال در افراد سالمند می‌تواند مربوط به مصرف برخی مواد غذایی یا عوارض داروها باشد؛ اما در هر صورت مدفوع آبکی که باعث از بین رفتن آب بدن خواهد شد قطعاً خطرناک است و در موارد حاد می‌تواند جان فرد را به خطر بیندازد.

اسهال در واقع حالتی است که مدفوع کاملا شل و آبکی می‌شود در این صورت آب زیادی از بدن دفع خواهد شد که برای جبران آن باید به فکر راه‌های درمانی مختلفی باشید. از این رو هر زمان در اجابت مزاج احساس کردید مدفوعتان تغییر رنگ داده و به حالت آبکی و شل در آمده باید بدانید که دچار حالت اسهال شده‌اید.

انواع بیرون‌روی در سالمندان

اسهال که با نام‌ها دیگری مثل شکم رَوِش، شکم رُوِه، شکم رَوَه یا شکم رَو نیز شناخته می‌شود در برخی سنین آمار بیشتری دارد از جمله در سالمندان.

به آمار زیر دقت کنید:

افراد مسن بیشتر از جمعیت عمومی اسهال دارند (9.6% در مقابل 6.6%). در بیشتر موارد، علل اسهال در بیماران جوان‌تر و مسن‌تر مشابه است، اما فراوانی مواردی که در فرد باعث اسهال می‌شود ممکن است در بیماران مسن‌تر و جوان‌تر متفاوت باشد.

حالا چرا اسهال یک وضعیت خطرناک تلقی می‌شود؟ چون بیشتر حجم بدن شما از آب درست شده، حتی استخوان‌های شما؛ وقتی شما غذا می‌خورید پسماندهای اسیدی به جا می‌گذارد که آب نقش بسزایی در دفع این پسماندها دارد.

آب بدن که کم باشد، حجم اسید بالا رفته و بدن را اصطلاحا اسیدی می‌کند که علاوه بر آسیب به کلیه‌ها باعث ضعف سیستم ایمنی شده و ابتلا به انواع بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های ویروسی محتمل‌تر می‌شود. برای مطالعه در مورد ویروس جدید اسهال و استفراغ در سال 1403 می‌توانید به مقاله «ویروس جدید اسهال و استفراغ 1403» مراجعه فرمایید.

با کاهش آب بدن، تناسب و توازن سدیم و پتاسیم در بدن نیز بهم خواهد خورد که مشکلاتی مثل فشار خون و حتی سکته قلبی را به وجود می‌آورد. حالا با توجه به این موارد انواع اسهال در افراد سالمند را بررسی می‌کنیم:

1- اسهال خونی در سالمندان

یکی از انواع اسهال در سالمندان به اسهال خونی معروف است که در بخشی از مدفوع آبکی و شل، مقداری خون دیده می‌شود که می‌تواند ناشی از موارد مختلفی باشد.

در این زمینه پزشک می‌تواند اسهال خونی را از طریق بررسی و آزمایش تشخیص داده و جهت درمان آن اقدامات لازم را انجام دهد. پس اگر به عنوان یک فرد سالمند در اسهال، خون مشاهده کردید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید؛ چرا که این مشکل حاد بوده و نباید نادیده گرفته شود.

2- اسهال مکرر در سالمندان

نوع دیگری از اسهال در سالمندان را به عنوان اسهال آبکی یا مکرر می‌شناسند که در این نوع اسهال بدن قابلیت جذب آب را ندارد، بنابراین روده با حرکات مکرر و مداوم سبب دفع آب از بدن می‌شود و آن را به صورت اسهال یا مدفوع بسیار آبکی و زلال خارج می‌کند.

اسهال مکرر باعث می‌شود فرد سالمند بسیار ضعیف و کم جان شود و باید فوراً مورد معاینه و بررسی قرار گیرد تا داروهای لازم تجویز شود، شاید در این مورد نیاز به بستری موقت بیمار هم باشد.

3- اسهال شدید در سالمندان

اسهال شدید یا حاد در سالمندان همان مدفوع شل و آبکی است؛ اما مدت زمانی که فرد سالمند دچار این عارضه می‌شود بیش از 2 روز خواهد بود اما نیاز به بستری در بیمارستان ندارد.

در این موارد توصیه می‌شود یک نفر به صورت دائم مراقب سالمند باشد، در مواردی هم که امکان مراقبت از سالمند را ندارید، می‌توانید از خدمات پرستاری موسسه توانبخش استفاده کنید، برای این کار با شماره 66923937-021 تماس بگیرید.

4- اسهال مداوم در سالمندان

بدترین اسهال در سالمندان را به عنوان اسهال مداوم می‌شناسند زیرا باعث می‌شود مدفوع آبکی بیش از ۴ هفته ادامه پیدا کند.

در این صورت جان فرد سالمند به شدت در خطر بوده و باید هرچه سریعتر برای رفع مشکل چاره‌ای بیندیشد.

علت اسهال در سالمندان و تشخیص آن

تشخیص علت اسهال در سالمند و افراد سالخورده حائز اهمیت است، علت یا به دلیل مصرف برخی خوراکی‌ها و قرص‌ها بوده یا به دلیل عفونت. در زیر علل ابتلا به اسهال در سالمندان را می‌بینید:

1. انواع عفونت‌ها
2. عوارض جراحی و داروهای مختلف
3. اختلالات دستگاه گوارش
4. مسمومیت غذایی
5. التهابات روده
6. بیماری‌های مختلف
7. عوامل ویروسی و میکروبی
8. آپاندیسیت
9. نهفتگی مدفوع
10. سیروز کبدی
11. کولیت اولسراتیو
12. آلرژی و حساسیت

1- عفونت‌هایی که سبب اسهال در سالمندان می‌شوند

به طور کلی 3 دسته عفونت وجود دارند که موجب اسهال سالمندان خواهند شد. عفونت‌های ویروسی مثل روتا ویروس و نورو ویروس، همچنین عفونت‌های انگلی که از طریق آب و غذای آلوده وارد بدن می‌شوند و با ورود به دستگاه گوارش سبب اسهال خواهند شد.

در این میان عفونت‌های باکتریایی را نباید از یاد برد که شامل کمپیلوباکتر، اشریشیا کلی (E. coli)، سالمونلا، شیگلا می‌شود، این باکتری‌ها از اصلی‌ترین علل اسهال در سالمندان است.

2- عوارض جراحی و داروهای مختلف

برخی داروهایی که سالمندان برای درمان بیماری‌های دیگرشان استفاده می‌کنند ممکن است عوارض بدی داشته باشد که اسهال یکی از آن‌ها خواهد بود.

به عنوان مثال داروهایی که برای درمان سرطان و دیابت استفاده می‌شوند عوارضی همچون اسهال را در بر دارند؛ آنتی بیوتیک‌ها و آنتی اسیدها نیز در ابتلا و تشدید اسهال موثرند.

3- اختلالات دستگاه گوارش

اختلالات دستگاه گوارشی است هم می‌تواند باعث اسهال شود؛ مثلاً ممکن است یک سالمند مبتلا به رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده کوچک شده باشد.

بیماری‌های دیگری مثل التهاب روده و سندروم روده تحریک پذیر، کرون یا کولیت و سلیاک را نیز نباید از یاد برد که در اختلالات دستگاه گوارش و ایجاد اسهال تاثیر بسزایی دارند.

4- مسمومیت غذایی

آلرژی و حساسیت به برخی غذاها مثل غذاهای دریایی یا سویا و تخم مرغ گاهی می‌تواند سبب ایجاد اسهال مزمن در سالمندان گردد.

زمانی که لاکتوز بیش از حد لازم وارد بدن می‌شود روده تحمل تجمع لاکتوز را نداشته و سبب اختلالات و ایجاد اسهال خواهد شد.

5- التهابات روده

التهابات روده یکی از عواملی است که در سالمندان سبب ایجاد اسهال می‌شود و مربوط به زمانیست که روده ملتهب شده و با واکنش‌ها و حرکت‌های مکرر باعث تجمع مدفوع با مقدار زیادی آب می‌شود که در نهایت مدفوع شل بوده و حالت آبکی پیدا می‌کند که ما به آن اسهال می‌گوییم.

6- بیماری‌های مختلف

از جمله این بیماری‌ها می‌توان به ایدز یا hiv و همچنین برخی سرطان‌ها مثل معده و روده اشاره کرد که اسهال را به همراه دارند. هرچند که مصرف برخی داروها می‌تواند به کنترل اسهال ناشی از این بیماری‌ها کمک کند.

7- عوامل ویروسی و میکروبی

میکروب‌ها و ویروس‌ها همواره به روده آسیب می‌رسانند و عملکرد آن را مختل می‌کنند بنابراین طبیعی است که با ورود ویروس‌ها و میکروب‌ها به روده شاهد اختلال در دفع مواد زاید و به طور کلی اسهال باشیم.

مصرف آب آلوده و سبزیجات میکروبی معمولا موجب ابتلا به اسهال می‌شوند.

8- آپاندیسیت

همانطور که می‌دانید آپاندیسیت، یک عضو در بدن است که در مواقعی ممکن است با تجمع میکروب و آلودگی در بدن، دردهای شدیدی ایجاد کرده و نیاز به عمل و خارج کردن داشته باشد.

یکی از علائم آپاندیسیت اسهال است که شما ممکن است قبل از آن ندانید که اسهال ایجاد شده ناشی از آپاندیسیت بوده؛ اما با معاینات پزشک به این نتیجه خواهید رسید.

9- نهفتگی مدفوع

در مواقعی ممکن است سالمندان دچار نهفتگی مدفوع شوند این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که افراد مبتلا به یبوست بسیار شدید، روده‌شان پر از مدفوع شده و این مدفوع به صورت تجمعی و متراکم در روده بزرگ باقی مانده و پس از گذشت مدت کوتاهی سالمند دچار اسهال می‌شود.

9- سیروز کبدی

سیروز با تشخیص و معاینات پزشک متخصص قابل درمان خواهد بود؛ اما یکی از علائم آن اسهال است که بیشتر در سالمندان مشاهده می‌شود.

10- کولید اولسراتیو

سالمندانی که دچار التهاب و زخم‌های متعدد در دستگاه گوارش هستند به صورت مکرر دچار اسهال می‌شوند. برای درمان اسهال ناشی از کولیت اولسراتیو باید ابتدا زخم‌های دستگاه گوارش التیام پیدا کنند که از طریق مصرف داروهای مختلف امکان‌پذیر است.

11- آلرژی و حساسیت

برخی افراد و سالمندان نسبت به مصرف برخی مواد غذایی حساسیت و آلرژی دارند، مصرف برخی ادویه‌ها، سبزیجات، نوشیدنی‌ها یا مواد غذایی می‌تواند عامل اسهال باشد.

به عنوان مثال باقالی یکی از مواد غذایی است که روده را تحریک کرده و در افراد حساس که نسبت به آن آلرژی دارند سبب اسهال می‌شود و در موارد حاد اسهال خونی را نیز در پی خواهد داشت.

علائم اسهال در سالمندان

اسهال در سالمندان بسیار خطرناک است چون قوای جسمی و سیستم ایمنی ضعیف‌تر است، پس باید علائم اسهال را بدانید تا به موقع بتوانید درمان را شروع کنید:

1. احساس درد در نواحی مختلف شکم
2. دل‌پیچه
3. حالت تهوع و استفراغ
4. سرگیجه و دوبینی
5. خارج شدن کنترل حرکات روده
6. ایجاد خون در اسهال
7. نیاز فوری و مکرر به سرویس بهداشتی در مدت زمان کوتاه
8. تیره شدن رنگ ادرار
9. ایجاد احساس خستگی و بی‌حالی
10. تشنگی و خشک شدن لب‌ها
11. کاهش اشتها
12. نفخ معده
13. ایجاد گودی زیر چشم

روش‌های درمان شکم‌روی در سالمندان

در حادترین انواع اسهال خطراتی مثل سکته، کم‌آبی شدید و مرگ در کمین است، پس نباید درمان این مشکل را سَرسَری گرفت و اقدامات فوری لازم است؛ از درمان‌های خانگی تا اقدامات اورژانسی و بیمارستانی.

در ادامه راهکارهای درمانی این مشکل را می‌خوانید. اگر کودک شما مشکل اسهال دارد برای راهکارهای درمانی سریع آن می‌توانید به مقاله «درمان سریع اسهال کودکان» مراجعه فرمایید.

درمان خانگی اسهال در افراد سالمند

در مواردی که اسهال حاد نیست، در خانه می‌توانید اقدامات لازم را انجام دهید، اگر فرصت چنین کاری ندارید برای چند روزی که سالمند درگیر اسهال است از خدمات پرستاری توانبخش استفاده کنید. خدمات پرستار سالمند در منزل به شما کمک می‌کند راهکار اصولی و مناسب را جهت بهبودی سریع سالمند عزیزتان به کار ببرید.

موارد درمان خانگی اسهال در سالخوردگان عبارتند از:

1- مصرف آب

مصرف آب و مایعات آن هم به میزان زیاد می‌تواند سبب جبران آب از دست رفته بدن شود و با دهیدراته نگه داشتن بدن می‌توان اسهال را درمان کرد.

2- تهیه سرم خانگی

اگر از آن دسته سالمندانی هستید که می‌خواهید در خانه به درمان اسهال بپردازید باید یک سرم تهیه کنید، این سرم شامل ۳ واحد شکر و یک واحد نمک در یک لیتر آب می‌شود که با خوردن آن می‌توانید میزان قند و نمک بدن را تامین کرده و مشکل اسهال و کم‌آبی را برطرف نمایید.

3- استفاده از پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها شامل شکلات تلخ و ماست می‌شوند که می‌توانند با اثرگذاری آنی در معده و روده باعث برطرف کردن اسهال در سالمندان گردند.

4- استراحت کافی

دراز بکشید و خودتان را گرم نگه دارید، قرار دادن یک کیسه آب گرم در ناحیه شکم نیز در این زمینه کمک می‌کند تا در صورت ایجاد سردی، این مشکل برطرف شود و اسهال نیز بهبود یابد؛ اما اگر مدام سر پا بایستید و به انجام کارهای روزانه خود مشغول شوید امکان کاهش انرژی و سرگیجه یا حتی غش کردن وجود خواهد داشت.

5- مصرف داروهای گیاهی

می‌توانید داروهای گیاهی نظیر زنجبیل، بلوط، پونه و غیره را در یک قوری با 1 الی 2 لیوان آب ریخته و دم کنید، پس از دم کشیدن آن را با مقداری عسل میل کرده تا مشکل اسهال‌تان برطرف شود.

روغن سیاه دانه و گیاه شنبلیله از جمله تاثیرگذارترین داروهای گیاهی برای درمان اسهال سالمندان هستند.

6- توجه به تغذیه و غذای وعده‌های مختلف

باید مواد غذایی مفید و کم‌فیبر را استفاده نمایید، چون فیبر موجب تشدید اسهال می‌شود.

به عنوان مثال سیب‌زمینی کاملاً پخته شده آب‌پز می‌تواند درمان خوبی برای اسهال در افراد سالمند باشد.

سرکه سیب تاثیر بسزایی در عملکرد روده دارد؛ ۲ قاشق سرکه سیب را در یک لیوان آب ریخته و با میل کردن آن به درمان خانگی اسهال کمک کنید.

برخی مواد غذایی پروبیوتیک مثل ماست و میوه‌های مفید و ضداسهالی همچون سیب و موز می‌توانند تحریکات روده را کاهش داده و به تجمع مدفوع کمک کنند در این صورت حالت آبکی آن از بین رفته و دیگر شما مشکل اسهال نخواهید داشت.

غذاهای مفید برای اسهال سالمندان

غذاهایی که برای درمان اسهال مورد استفاده قرار می‌گیرند باید کاملاً تازه باشند و در صورت پخت و پز با بهترین و تازه‌ترین مواد طبخ گردند.

از جمله غذاهای مفید برای درمان اسهال سالمندان می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• کته تازه پخته شده همراه با ماست شیرین
• پوره سیب‌زمینی
• ماست به همراه پودر بلوط
• مصرف میوه‌هایی مثل سیب و موز
• کشک به همراه پونه کوهی

غذاهای مضر برای اسهال سالمندان

اگر سالمند شما دچار اسهال شده است بهتر است هیچ یک از مواد غذایی زیر را استفاده نکند:

• مصرف غذاهای ادویه‌دار در زمان اسهال اصلاً توصیه نمی‌شود.
• در دوران اسهال بهتر است مصرف الکل را به صفر برسانید.
• مواد کافئین‌دار مشکل اسهال را تشدید می‌کنند.
• بعضی سبزیجات مثل اسفناج
• مواد غذایی نفاخ مثل حبوباتی همچون لوبیا
• مواد غذایی سرخ‌کردنی و فست‌فودها
• میوه‌هایی مثل انگور و آلو
• مواد غذایی چرب و برخی از لبنیات
• نوشیدنی‌های گازدار

درمان‌های دارویی اسهال در سالمندان

به جز درمان خانگی، روش درمان دارویی که اثرگذاری سریعی دارد هم می‌تواند به کمک پیرمرد و پیرزن‌های مبتلا به اسهال بیاید.

در این روش شما باید حتماً به پزشک مراجعه کنید و متناسب با نسخه پزشک برای مصرف داروهای متنوع اقدام کنید.

در زمینه برطرف کردن اسهال، قرص‌ها و داروهای متنوعی تجویز می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

داروی ors

داروی ors یکی از بهترین و تاثیرگذارترین داروها در زمینه درمان اسهال در سالمندان به شمار می‌آید. این دارو به شکل یک بسته حاوی پودر بوده که ترکیباتی همچون سدیم، پتاسیم کلرید، سیترات، قند را دارد.

با ORS سطح سدیم و گلوکز در روده فرد سالمند تنظیم خواهد شد و آب از دست رفته را جبران می‌کند.

قرص لوپرامید

مصرف قرص و کپسول‌های لوپرامید تنها زیر نظر پزشک توصیه می‌شود، این دارو اثرگذاری سریعی دارد و علائم را کاهش می‌دهد.

قرص دیفنوکسیلات

قرص ضداسهال دیفنوکسیلات را برای درمان اسهال در سالمندان تجویز می‌کنند و می‌تواند بلافاصله مشکلات روده و اختلالات دستگاه گوارش را برطرف نماید.

تجویز دیفنوکسیلات هم باید با دستور پزشک مصرف شود تا عوارضی در بر نداشته باشد، چون ممکن است تداخلات دارویی داشته باشد.

قرص بیسموت ساب سالیسیلات

احتمالاً از میان داروهای درمان اسهال در سالمندان نام قرص بیسموت ساب سالیسیلات را شنیده‌اید که تاثیر شگفت‌انگیزی در درمان اسهال دارد. همه مشکلات گوارشی و کمبود آب از طریق اسهال با استفاده از این قرص برطرف می‌شود.

در زمینه استفاده از این دارو باید نهایت دقت را به کار بگیرید و زیر نظر پزشک آن را مصرف کنید زیرا در طولانی‌مدت می‌تواند یبوست را به همراه داشته باشد.

نکات پیشگیرانه از اسهال در دوران سالمندی

همواره پیشگیری بهتر از درمان بوده پس نکاتی در همین جهت توصیه می‌کنیم که خواندن آن‌ها به شما و سالمندتان کمک می‌کند:

• در زمینه آب آشامیدنی دقت کنید که تمیز و بدون آلودگی باشد مثلاً از دستگاه تصفیه آب برای داشتن آبی تمیز بهترین راهکار است و یا آب معدنی استفاده نمایید.
• مرتب دست‌های خود را بشویید و به هنگام خوردن میوه از چنگال استفاده کنید تا میکروب‌های دستتان وارد معده و روده‌تان نشود.
• اگر حیوانات خانگی دارید آن‌ها را جدا نگهداری کنید و ظروف غذای آن‌ها را نیز به صورت مجزا بشویید.
• بهداشت ظروف آشپزخانه را رعایت کرده و شستشوی آن‌ها را با دقت بیشتری انجام دهید.
• مواد غذایی پخته را از مواد غذایی خام جدا کنید.
• برخی مواد غذایی همچون گوشت را کاملاً بپزید و سپس میل نمایید.
• میوه‌ها و سبزیجات را ضدعفونی کرده و تمیز بشویید.
• از مصرف غذاهای تاریخ گذشته و کنسروی بپرهیزید.
• غذاهای دریایی را به هیچ عنوان خام میل نکنید.

تشخیص و درمان اسهال در سالمندان با موسسه پرستاری توانبخش

ما در موسسه پرستاری توانبخش می‌توانیم خدمات مناسبی جهت تشخیص و درمان اسهال که یک مشکل جدی در سالمندان است به شما ارائه کنیم. کافی است از طریق راه‌های ارتباطی با ما که در همین مطلب هم به آن اشاره شد با ما در تماس باشید.

اگر سالمند شما اسهال دارد حتما با ما تماس بگیرید و نگران نباشید؛ چون ما مثل فرزند در کنار سالمندتان خواهیم بود.